Het Enneagram is een systeem van persoonlijkheidstypering dat patronen beschrijft hoe mensen de wereld conceptualiseren en hun emoties beheren. Kortom, het Enneagram is een persoonlijkheidsmodel dat zich met bewust of onbewust gedrag in onderlinge relaties bezighoudt.
De Enneagram-model beschrijft negen verschillende persoonlijkheidstypen en brengt elk van deze typen in kaart op een negenpuntsdiagram dat illustreert hoe de typen zich tot elkaar verhouden.
Volgens het Enneagram heeft elke persoonlijkheid een bepaald wereldbeeld en kijkt hij of zij naar de wereld door zijn of haar eigen lens of filter. Dit maakt het mogelijk om uit te leggen waarom mensen zich op bepaalde manieren gedragen.
Het Enneagram is dus een goed instrument om onszelf en anderen te begrijpen. Door te beschrijven hoe de basispersoonlijkheid zich aanpast aan en reageert op zowel stressvolle als ondersteunende situaties, toont het Enneagram mogelijkheden voor persoonlijke ontwikkeling en biedt het een basis voor het begrip van anderen. Een Enneagram kan dus goed ingezet worden voor Agile teams.
De naam Enneagram komt van het Grieks: Ennea is het Griekse woord voor negen en Gramma betekent iets dat getekend of geschreven is. Het Enneagram gaat dus uit van negen persoonlijkheden. Elk van de negen persoonlijkheidstypen van het enneagram heeft zich gevormd rond een centraal thema. Overigens is in het Enneagram het ene persoonlijkheidstype niet beter dan het andere type.
Dit artikel richt zich met name op de inzetbaarheid van een Enneagram voor Agile teams. Wellicht is het interessant om lenzen en filters die persoonlijkheden hanteren in groepsprocessen te herkennen.
Inzetbaarheid voor Agile teams
Zoals je weet hebben patronen, gedragingen en onderliggende drijfveren van teamleden veel invloed op het functioneren van het team. Het enneagram helpt je om onderliggende patronen en gedrag van jezelf en anderen goed te begrijpen. Het model geeft de motivatie aan van waaruit in veel omstandigheden gehandeld of gedacht wordt.
Inzicht in het Enneagram helpt teamleden om zichzelf en anderen te begrijpen en in het bijzonder waarom mensen op een bepaalde manier op elkaar reageren. Ook geeft het een handvat om persoonlijke groei te richten. Inzichten die je verkrijgt met het enneagram helpt je om patronen te doorbreken.
Het Enneagram toont de unieke gaven van teamleden. Zowel de sterktes als de zwaktes van een teamlid. In een team is het van belang dat teamleden een rol hebben waarbij hun sterktes worden benut en ze daarmee een optimale prestatie kunnen leveren aan het teamdoel.
Om op een goede manier samen te werken is het dus verstandig als teamleden elkaars sterke punten kennen, respecteren en benutten. Het Enneagram beschrijft ook de uitdagingen voor elk teamlid. Als deze uitdagingen bekend zijn kunnen teamleden elkaar ondersteuning bieden. Omdat teams begrijpen hoe iemand in elkaar steekt kunnen ze eventuele conflicten sneller en op een productievere manier oplossen.
Het inzetten van het Enneagram voor Agile teams is een instrument voor een facilitator, coach, leider en teamleden.
9 Enneagram types voor Agile teams
Hieronder de sterke punten en de sociale rol van elk van de negen types in een team, maar ook de blinde vlekken waarmee ze te maken kunnen krijgen.
Enneagram-typen worden beschreven vanuit de manier waarop ze in het leven staan, vanuit het eigen karakter wordt gekeken naar de relaties met anderen. Iedereen herkent de omschrijvingen uit het Enneagram. Ook herkent men vrijwel direct het meest dominante type bij zichzelf of anderen. Het type verklaart gedrag en de ‘kijk op de wereld’, het beschrijft behoeftes, aannames en drijfveren.
In het model gaat men uit van één dominant persoonlijkheidskenmerk en twee andere kenmerken: ‘de vleugels’. De vleugels zijn de persoonskenmerken die op de tweede en derde plaats komen uit een test. Door het gebruiken van ‘vleugels’ komen de aanvullende persoonskenmerken naar voren. De vleugels brengen dus nuances aan op het dominante patroon.
Er is geen goed of fout aan de persoonlijkheden. Alle negen soorten Enneagram hebben de potentie om goed te werken in teams.
Enneagram Typen:
- Perfectionist (The Perfectionist)
- Helper (The Giver)
- Presteerder of succesvolle werker (The Achiever)
- Individualist of Romanticus (The Individualist)
- Waarnemer of observeerder (The Investigator)
- Loyalist (The Loyalist)
- Levensgenieter, optimist of avonturier (The Enthusiast)
- Baas of leider (The Challenger)
- Vredestichter of bemiddelaar (The Peacemaker)
De negen types verhouden zich in een gestructureerde wijze tot elkaar:

Hoe reageren verschillende typen op elkaar?
Hoe er op elkaar gereageerd zal worden is mede afhankelijk van de omgeving:
1. In een veilige omgeving
Neemt een ontspannen en/of effectief persoon de goede eigenschappen van een bepaald ander type over (tegen de pijlen in).
2. In een onveilige omgeving of stressvolle omstandigheden
Neemt een gespannen persoon de slechte eigenschappen over van een ander type over (met de pijlen mee).
Zoals eerder beschreven gaat dit artikel over hoe de enneagram types in een agile team passen. Onderstaand worden de negen verschillende Enneagram types beschreven.
Enneagram types in teamverband
Type 1: Perfectionist
Realistisch, consciëntieus, grondig en principieel.
Een Perfectionist wil perfect zijn en de dingen perfectioneren. In een team brengen zij principes en discipline.
Perfectionisten worden geïnspireerd door een visie. Als er een ‘big hairy goal is’ waar zij op aanslaan, dan zorgen perfectionisten ervoor dat iedereen naar de doelstellingen van het team toewerkt.
In stress situaties zullen perfectionisten kritisch zijn op hun teamgenoten die de dingen niet op de “juiste” manier doen.
Perfectionisten werken het beste in teams waar ze structuur en pragmatisme kunnen brengen om de doelstellingen te behalen.
Type 2: Helper
Warm, betrokken, hulpvaardig en verzorgend.
Een Helper wil geliefd zijn of worden. Helpers brengen interpersoonlijke vaardigheden en aandacht bij teams.
Helpers in teams zijn uitstekend in staat om in te checken en ervoor te zorgen dat iedereen in het team wordt opgevangen.
Bij stress situaties zullen Helpers andere teamleden richten op de teamrelatie. Zelfs als dit ten koste gaat van het beoogde teamresultaat.
Helpers werken het beste in teams waar zijn relationele- of samenwerkingsaspecten van het project kunnen inbrengen.
Type 3: Presteerder
Een Presteerder of Succesvolle Werker wil succesvol zijn. Zij brengen uitmuntendheid en aanpassingsvermogen in teams.
Energiek, optimistisch, zelfverzekerd en doelgericht.
Presteerders zijn extreem goed in ‘het verkopen’ van het teamresultaat en zullen het team helpen op elke manier die nodig is om resultaat te boeken.
Andere teamleden worden door Presteerders uitgedaagd in stress situaties, doordat Presteerders te gefocust kunnen raken op het zelf doen van het werk. Zeker als dit ten koste gaat van de samenwerking en onderlinge taakverdeling.
Presteerders werken het beste in teams wanneer ze een rol krijgen waarbij hun indrukwekkende resultaten worden gewaardeerd.
Type 4: Individualist of Romanticus
De individualist of romanticus wil zichzelf uitdrukken en begrijpen. Individualisten brengen creativiteit en bewustwording in teams.
Gevoelig, warm en scherpzinnig.
In teams brengen individualisten hun bijdrage door een persoonlijke sfeer te creëren. Zij zorgen ervoor dat de doelstellingen worden gecreëerd en uitgevoerd op een manier die trouw is aan het team en het bedrijf.
Teamleden kunnen door individualisten uitgedaagd worden als deze zich in zichzelf keren of terugtrekken. Ze nemen dan niet meer volledig deel aan de teamactiviteiten.
Individualisten werken het beste in teams wanneer ze de kans krijgen om hun creatieve capaciteiten en gevoeligheid in te brengen.
Type 5: Waarnemer of Observeerder
Een Waarnemer of Observeerder wil de wereld om zich heen begrijpen en zich competent voelen.
Introvert, leergierig, analytisch en inzichtelijk.
Waarnemers brengen focus en strategisch denken in teams. In teams is de waarnemer vaak de expert die lastige problemen kan oplossen.
Andere teamleden kunnen door Waarnemers uitgedaagd worden. Vooral als de waarnemer teamrelaties negeert, omdat de waarnemer in zijn of haar intellectuele wereld blijft verkeren.
Waarnemers doen hun beste werk in teams wanneer zij een rol krijgen die gebruik maakt van hun scherpe mentale focus, zoals strategische planning en innovatie.
Het volgende type van het Enneagram voor agile teams is:
Type 6: Loyalist
Een Loyalist wil zekerheid en veiligheid. Loyalisten brengen teams toewijding en hard werken.
Verantwoordelijk, betwijfelend, betrouwbaar en loyaal.
Loyalisten zijn bereid om vele uren te maken, groepscohesie op te bouwen en zich in te zetten voor elk team die ze ondersteunen. Ze worden vaak gezien als bondgenoten.
Teamleden worden door Loyalisten uitgedaagd doordat ze hun teamgenoten ‘testen’. Loyalisten twijfelen dan aan de bijdrage van de andere teamleden.
Een loyalist werkt het beste in een team, wanneer ze gestructureerde mogelijkheden krijgen om teamondersteuning te bieden. En de kans krijgen om een ‘advocaat van de duivel’ te zijn.
Type 7: Levensgenieter, Optimist of Avonturier
Een optimist wil blij, gelukkig en tevreden zijn. Optimisten brengen productiviteit en teamgeest in teams.
Energiek, levendig en optimistisch.
Levensgenieters maken teamwerk leuk en zorgen ervoor dat teamleden zich vermaken terwijl ze hard werken.
Avonturiers kunnen een uitdaging zijn voor hun teamleden, vooral wanneer ze versnipperde activiteiten hebben en daarmee druk in de weer zijn. Levensgenieters komen dan ‘vast te zitten’ en voltooien van hun werk is dan een uitdaging.
Levensgenieters werken het beste wanneer ze een rol krijgen waar ze hun spontaniteit vol in kwijt kunnen. De beste rol daarbij is als ze diverse hoeden kunnen dragen.
Type 8: Leider of Baas
Een Leider of (sterke) Baas wil zichzelf beschermen door vol zelfvertrouwen te zijn. Leiders brengen kracht en energie in teams.
Direct, onafhankelijk, zelfverzekerd en beschermend.
In teams staan natuurlijke leiders op, ze zijn goed in het op gang brengen van het werk en ervoor te zorgen dat op continu basis het verbeteren verder gaat.
Teamleden kunnen worden uitgedaagd door dominante leiders. Dit herken je doordat ze anderen in het team geen gelijke stem gunnen of geven.
Een leider komt het beste tot zijn recht in actieve ‘doen’ rollen en omgevingen waar ze hun natuurlijke vertrouwen en leiderschap kunnen uitdrukken.
Type 9: Vredestichter of Bemiddelaar
Een vredestichter wil harmonieus met anderen leven. Vredestichters brengen consensus en harmonie in teams.
Ontvankelijk, goedaardig en ondersteunend.
Vredestichters zijn goede natuurlijke bemiddelaars. Bij conflicten zijn in het team zijn zij degenen die het bredere beeld van het team overzien en er naar handelen.
Andere teamleden kunnen door vredestichters worden uitgedaagd wanneer ze te passief worden. Een bijzondere vorm van ‘uitchecken’ en geen mening meer geven.
Bemiddelaars zijn op hun best als ze een rol innemen waar ze groepscohesie kunnen creëren en wanneer ze bemiddelen bij conflicten.
Enneagram en kernkwadrant Ofman
Het is interessant om het Enneagram te koppelen aan het kernkwadrant van Ofman. In de onderstaande afbeelding staan een aantal voorbeelden:

Samenvatting
Dit artikel beschrijft het effect van persoonlijkheden in een team. Voor het bepalen van een Enneagram voor agile teams zijn veel testen op internet beschikbaar. Hoewel het een individuele test is, zou het interessant zijn om een dergelijke test samen met het gehele team te doen.
Elk teamlid wordt dan beschreven in een Type. Types hanteren vast gedrag, patronen en routines. Het herkennen van patronen helpt een team zonder meer op weg. Ze leren positieve en negatieve karaktereigenschappen een plaats te geven en kunnen ze ander gedrag aanleren.
In Agile teams bestaat de behoefte dat teamgenoten elkaars stijl beter leren kennen. Daardoor ontwikkelen ze een beter begrip van de verschillen. Krijgen ze meer respect voor de sterke punten van hun collega’s.
Ook voor een coach, facilitator of leider is het interessant om de test te doen. Door te leren van je eigen gedrag en gedachtes zie je vermoedelijk na gebruik van het Enneagram wat er in het hele team speelt, waarom het speelt en hoe of waarom dit tot stand komt.
Het doel van het toepassen van een Enneagram voor Agile teams is dat de teamleden gezamenlijk een gelukkiger en productiever team creëren.
Tot slot
Persoonlijkheidsmodellen laten je zien hoe een persoonlijkheid in elkaar zit. Er zijn naast het Enneagram meerdere persoonlijkheidsmodellen:
Kernkwaliteiten en kernkwadrant van Daniel Ofman, MBTI – Meyers-Brigss Type Indicator, Teamrollen model van Belbin, The Big Five, De roos van Leary, 16personalities, DISC en nog meer.