Wat is DISC?

Leestijd: 10 min.

DISC is een persoonlijkheidsanalyse model dat gebruikt wordt om de patronen in normaal menselijk gedrag in kaart in te brengen. DISC helpt om observeerbaar, normaal, menselijk gedrag te meten en bespreekbaar te maken.

Het DISC model geeft mensen inzicht in hun eigen persoonlijkheids- en communicatiestijl en die van anderen. De DISC beschrijvingen geven in begrijpelijke taal zicht op gedrag en communicatie.

DISC hanteert 4 DISC-factoren: Dominantie, Invloed, Stabiliteit en Consciëntieus. Oorspronkelijk is DISC een 4 factoren model en geen kleurenmodel, zoals de meesten deze kennen.

DISC vertelt ons dus hoe we als individu geneigd zijn te communiceren, dingen te doen, taken aan te pakken in interactie met onze omgeving.

Het DISC model

DISC is ontwikkeld op basis van het werk van de Amerikaanse psycholoog William Moulton Marston. In tegenstelling wat velen denken is hij niet de grondlegger van de DISC kleurentest. DISC is in oorsprong een 4 factoren model, en geen kleurenmodel. De kleurentest kwam decennia later pas tot stand. Wil je hier meer over weten, op Wikipedia staat meer.

Marston heeft zijn observaties in zijn boek Emotions of Normal People (1928) beschreven. Uit zijn onderzoek bleek dat gedragskenmerken kunnen worden gegroepeerd in vier persoonlijkheidsstijlen. Mensen met vergelijkbare stijlen vertonen specifieke gedragskenmerken die gebruikelijk zijn voor die stijl.

Marston beschreef gedrag van mensen langs 2-assen, hij maakte onderscheid tussen actief en passief gedrag, afhankelijk van de perceptie van het individu hoe men de omgeving ervaart: als vijandig of als goedgezind.

Door de assen in een rechte hoek te plaatsen, vormen zich vier kwadranten, die elk een gedragspatroon beschrijven. Hieruit volgde de beschrijving van vier persoonlijkheidsstijlen. De letters D, I, S en C (DISC) vertegenwoordigen deze persoonlijkheidsstijlen. De 4 DISC-factoren zijn: Dominantie, Invloed, Stabiliteit en Consciëntieusheid.

Inmiddels is de theorie van Marston in diverse varianten verder uitgewerkt. Het is nu een wijdverbreid businessmodel, waarbij veel organisaties een ‘eigen’ variant hebben gecreëerd.

De oorspronkelijke versie van Marston is verandert in een DISC ‘kleurenmodel’. Deze kent vrijwel iedereen kent. In de beschrijving van de uitkomsten wordt gebruikt gemaakt van vier kleuren: rood, geel, groen en blauw.

DISC model – 2 assen

Het moderne DISC model bestaat uit twee assen. Indirect (rustig tempo) tegenover Direct (snel tempo) en Taakgericht versus Mensgericht.

Rustig tempo versus snel tempo

De eerste as geeft de snelheid en kracht aan waarmee iemand communiceert. Indirecte reageerders zijn mensen die vaak introverter zijn, zij zijn wat bedachtzamer, rustiger en willen nadenken voordat ze wat zeggen.

Heeft men een hoog tempo dan is men directer, ook wel extravert. Zij geven sneller antwoord en zijn verbaal en met houding meer aanwezig.

Taakgericht versus mensgericht

De tweede as is taakgericht versus mensgericht. Deze as geeft aan of men met vertrouwen of wantrouwen reageert op de omgeving.

Ben je meer taakgericht (controlerend) dan laat je je meer leiden door feiten en argumenten, en wantrouw je de situatie enigszins totdat het tegendeel bewezen is. Ben je meer mensgericht (relaterend) dan kies je meer op gevoel en geef je eerder het vertrouwen aan anderen.

Combineer je beide assen dan krijg je het DISC model. Dit model geeft inzicht in bewuste en onbewuste voorkeuren in gedrag en communicatie en bestaat uit 4 temperamenten: Dominantie (rood), Invloed of Interactief (geel), Stabiel (groen) en Consciëntieusheid (blauw).

Vierkwadranten model

DISC is een vierkwadranten model, waarin gedrag in een ‘hokje’ wordt geplaatst. Althans daar denkt men al snel aan bij een 4-kwadrantenmodel, maar niemand past precies in één hokje.

Er zijn namelijk menselijke eigenschappen in alle soorten en maten. Als iemand zegt: ‘ik ben rood’ dan geeft men vaak de overwegende kleur aan, maar het gaat ook om welke combinaties er zijn. Iedereen heeft namelijk alle vier de kleuren in zijn gedrag, men bepaald deze op basis van de door jou aangegeven voorkeuren, die jouw omgeving ook terugziet in jouw gedragsstijl.

Wat een DISC-vragenlijst tot stand brengt is een beschrijving hoe een individu geneigd is zich te gedragen in interactie met de omgeving. Hoe we communiceren, dingen doen, taken aanpakken, hoe we anderen benaderen en hoe we zelf willen worden benaderd. Kortom, een beschrijving met voor iedereen herkenbare gedragsstijlen of -voorkeuren.

Door gebruik te maken van een gestandaardiseerde DISC-vragenlijst ontstaat een objectieve methode, om met omschrijvingen, de persoon zelf te laten bepalen wat het dichtste bij de persoonlijkheid in de buurt komt. Het meet dus de zelfbeeld van iemand, want het begint immers bij jezelf.

Overigens is een zelfbeeld niet altijd volledig objectief, maar geeft het inzichten, (kennis van) gedrag en communicatie en is daardoor een prima start voor verder gesprekken en/of ontwikkeling.

De 4 persoonlijkheidsstijlen van DISC

DISC staat voor de 4 stijlen: Dominantie, Invloed, Stabiliteit en Consciëntieusheid.

Per stijl volgt nu een beschrijving van de kenmerkende gedragsstijlen. Interessant is echter ook wat het tegengestelde gedrag is, daarmee kan je namelijk vrij snel andere stijlen uitsluiten en anticiperen op gedragingen.

Onder de noemer ‘hoe herken je (kleur) ook?’ wordt in dit artikel ook de eigenschappen beschreven die verder gaan dan het reguliere positieve plaatje. Soms twijfel je tussen verschillende kleuren, met de minder positieve kanten in het vizier heb je sneller een totaal beeld.

Dominante stijl

Bij de dominante D-stijl meet men de manier waarop iemand reageert op uitdagingen en problemen. Mensen met een D-stijl leggen de nadruk op het vormgeven van de omgeving door het overwinnen van tegenstand om resultaten te bereiken. De kleur is rood, echter rood in meerdere schakeringen.

Marston beschreef het krachtige, directe, resultaatgerichte, probleemoplossende gedrag van mensen die de omgeving vooral probeerden te sturen door doortastendheid. Hier passen mensen bij die snel in actie komen, in een omgeving die zij ervaren als tegenwerkend. Vaak de leiders.

Stereotype: ‘zonder problemen is het leven saai’

Een persoon met een D-stijl:

• Wordt gemotiveerd door het winnen, de concurrentie en het succes.
• Wordt beschreven als direct, veeleisend, krachtig, sterk gewillig, gedreven, vastberaden, snel en zelfverzekerd.
• Geeft prioriteit aan het accepteren van uitdagingen, het ondernemen van actie en het bereiken van onmiddellijke resultaten.
• Waardeert competentie, actie, concrete resultaten, persoonlijke vrijheid en uitdagingen.
• Kan worden beperkt door gebrek aan zorg voor anderen, ongeduld en open scepsis.
• Kan bang zijn om als kwetsbaar te worden gezien of om te worden misbruikt.

De doelen van een persoon met een dominante DISC stijl:

• Unieke prestaties
• Onafhankelijkheid
• Controle over de omgeving
• Nieuwe mogelijkheden creëren.

Dit dominante rode type zal meer energie moeten besteden aan:

• Gevoelens
• Geduld te tonen
• Overleg toelaten
• In detail treden

Communicatie met een DISC D-stijl persoon.

Je ziet rode D-personen vaak in leidinggevende functies. Dan koppel je gemakkelijker het navolgende advies van DISC: wanneer je communiceert met personen in de D-stijl, geef ze dan eerst zicht op het eindresultaat of een samenvatting, wees kort, focus de discussie scherp op het onderwerp, vermijd het maken van generalisaties, vermijd herhalingen en concentreer je op oplossingen in plaats van op problemen.

Tot slot van de D-stijl de leiderschapsstijlen: bevelend, resoluut, pioneers

Hoe herken je het rode Dominante type ook?

• Assertief, ongeduldig, risico nemend en (te) snel tot de kern komen. 
• Te direct of te directief communiceren en hierdoor arrogant en bot overkomen.
• Duidelijk aanwezig: luid, duidelijk, krachtig, overtuigd, direct.
• Wat zie je als lichaamstaal? direct oogcontact, stevige handdruk, gecontroleerde gebaren, houd afstand.

Invloed of Interactieve stijl

Bij de invloed stijl meet men de manier waarop iemand anderen probeert te overtuigen en beïnvloeden. Mensen met een I-stijl komen snel in actie, in een omgeving die zij ervaren als goedgezind, vriendelijk.

De I-mensen proberen de omgeving voor zich te winnen door charisma en uitstraling. Marston beschreef het enthousiasmerende, optimistische, verbindende, speelse gedrag van mensen met deze voorkeursstijl.

Stereotype: De enthousiasteling

Een persoon met een I-stijl:

• Wordt beschreven als overtuigend, magnetisch, enthousiast, warm, vertrouwensvol en optimistisch.
• Geeft prioriteit aan het ondernemen van actie, samenwerking en het uiten van enthousiasme.
• Wordt gemotiveerd door sociale erkenning, groepsactiviteiten en relaties.
• Kunnen vrezen voor verlies van invloed, afkeuring en genegeerd worden
• Waarden: coaching en counseling, vrijheid van meningsuiting en democratische verhoudingen.
• Kan worden beperkt door impulsief en ongeorganiseerd te zijn en een gebrek aan opvolging te hebben.

De doelen van een persoon met een invloed DISC stijl:

• Overwinning met flair.
• Vriendschap en geluk.
• Autoriteits- en prestigestatussymbolen.
• Populariteit.

Dit invloed type zal meer energie moeten besteden aan:

• Alle feiten te onderzoeken
• Direct en openhartig spreken
• Blijf gefocust voor lange periodes
• Doorzetten en uithoudingsvermogen

Communicatie met een DISC I-stijl persoon

Deel je ervaringen, geef ze de tijd om zelf vragen te stellen en te praten. Concentreer je op de positieve punten, vermijd overbelasting met details en onderbreek ze niet.

Leiderschapsstijlen: energiek, baanbrekend, bevestigend

Hoe herken het gele Invloed type ook?

• Gedrag is enthousiast en energiek, je hoort de emotie in de stem, is vriendelijk en stimulerend.
• Wat zie je als lichaamstaal? Komt dichterbij, gebruik aanraking, relaxed, humor, vriendelijk oogcontact en gebruikt expressieve gebaren.
• Afwijzing vindt de I-stijl individu vervelend en daardoor kan de I type -persoon de neiging vertonen anderen vooral te willen “pleasen”.
• Kan worden beperkt door impulsief en ongeorganiseerd te zijn en een gebrek aan opvolging te hebben.
• Te gevoelig voor trends/imago, ze blijven het tonen, erover praten…
• Te veel praten en anderen niet aan het woord laten.

Stabiele stijl

Bij de stabiele stijl meet men de manier waarop iemand reageert op tempowisselingen en veranderingen vanuit de omgeving.

Mensen met de S-stijl leggen de nadruk op het samenwerken met anderen binnen de bestaande omstandigheden om de taak uit te voeren. De mensen met een S-stijl zijn mensen die graag eerst nadenken en reflecteren.

Marston beschreef het gedrag als volgt: geduldig, ontspannen en rustgevend. De S- mensen proberen de omgeving voor zich te winnen door voorspelbaarheid en betrouwbaarheid.

Stereotype: de ‘helpende hand’

Een persoon met een S-stijl:

• Wordt gemotiveerd door samenwerking, mogelijkheden om te helpen en oprechte waardering.
• Geeft prioriteit aan het geven van steun, het samenwerken en het behouden van stabiliteit.
• Wordt beschreven als rustig, geduldig, voorspelbaar, weloverwogen, stabiel en consistent.
• Kan worden beperkt door besluiteloosheid, overmatige inschikkelijkheid en de neiging om veranderingen te vermijden.
• Kunnen vrezen voor verandering, verlies van stabiliteit, en het beledigen van anderen.
• Waardeert loyaliteit, het helpen van anderen en veiligheid
• Werken graag in teamverbanden  brengen harmonie en stabiliteit in het team.

Doelen:

• Persoonlijke prestaties.
• Groepsacceptatie.
• Macht door formele rollen en gezagsposities.
• Handhaving van de status-quo en de gecontroleerde omgeving.

Dit stabiliteit type zal meer energie moeten besteden aan:

• zich snel aan te passen aan veranderingen of onduidelijke verwachtingen.
• multitasken.
• zich te profileren.
• de confrontatie aangaan met anderen.

Communicatie met een DISC Stabiel-stijl persoon.

Wees dan persoonlijk en vriendelijk, toon je interesse in hen en wat je van hen verwacht, neem de tijd om opheldering te verschaffen, wees beleefd en vermijd confronterend, te agressief of onbeleefd te zijn.

Leiderschapsstijlen: inclusief, nederig, bevestigend.

Hoe herken je het groene Stabiele type ook?

• Het gedrag van de groene stijl is herkenbaar door de vriendelijke uitstraling, het luisteren, servicegericht, stelt beslissingen nemen uit, bescheiden, attent, meegaand, sensitief voor gevoelens van anderen, observeert en reflecteert.
• Wat zie je in de lichaamstaal? Een relaxte houding, methodisch werken, maakt vriendelijk oogcontact en gebruikt bescheiden gebaren. Vaak is het achteroverleunen tekenend.
• Warm, zacht, kalm en laag volume.
• Kan zichzelf wegcijferen en zal zich meer kunnen profileren.
• Kan worden beperkt door besluiteloosheid, overmatige inschikkelijkheid en de neiging om veranderingen te vermijden.
• Kunnen vrezen voor verandering, verlies van stabiliteit, en het beledigen van anderen
• Bij confrontatie mijdend gedrag doet de persoon met de stabiele stijl zichzelf te kort.

Consciëntieuze stijl.

Bij Consciëntieusheid meet men de manier waarop iemand reageert op regels en procedures gesteld door derden.

Mensen met de C-stijl leggen de nadruk op het gewetensvol werken binnen de bestaande omstandigheden om de kwaliteit en nauwkeurigheid te waarborgen. Eerst nadenken en reflecteren, in een omgeving die zij ervaren als tegenwerkend.

Marston beschreef het gedrag als volgt: precieze, voorzichtige, accurate, op details gerichte gedrag van mensen die de omgeving vooral probeerden te controleren door observatie en toetsing. 

Stereotype: de ‘analyticus’

Een persoon met een C-stijl:

• Wordt gemotiveerd door mogelijkheden om kennis op te doen, hun expertise te tonen en kwaliteitswerk te produceren.
• Geeft prioriteit aan het waarborgen van de nauwkeurigheid, het handhaven van de stabiliteit en het uitdagen van de aannames.
• Wordt beschreven als zorgvuldig, voorzichtig, systematisch, diplomatiek, accuraat en tactvol.
• Kunnen worden beperkt door over-kritisch te zijn, zichzelf te over-analyseren en te isoleren.
• Kan bang zijn voor kritiek en ongelijk.
• De herkenbare waarden zijn: kwaliteit en nauwkeurigheid.

Doelen:

• Objectieve processen.
• Juistheid.
• Stabiliteit en betrouwbaarheid.
• Het opdoen van kennis en expertise.
• Persoonlijke groei.

Dit consciëntieuze type zal meer energie moeten besteden aan:

• Los te laten en taken te delegeren.
• Compromis voor het welzijn van het team.
• Deel te nemen aan sociale evenementen en vieringen.
• Snelle beslissingen nemen.

Communicatie met Consciëntieuze-stijl persoon.

Richt je op feiten en details, minimaliseer ‘peptalk’ of emotioneel taalgebruik. Wees geduldig, volhardend en diplomatiek.

Leiderschapsstijlen: opzettelijk, nederig, vastberaden.

Hoe herken je de blauwe Consciëntieuze stijl ook?

• Het gedrag behorend bij Consciëntieuze stijl laat zich als volgt beschrijven: feitelijk, formeel, wat afstandelijk, oog voor detail. Een hele herkenbare is: eerst zien dan geloven.
• Houdt afstand, ferme houding, direct oogcontact, geen gebaren.
• Helaas past ‘over de top” goed bij de blauwe stijl: ‘over-kritisch, over-analyseren en over-perfectionistisch.
• Beperkte bereidheid om compromissen te sluiten.
• Vaak niet aanwezig op ‘feestjes’.
• Het gecontroleerde taalgebruik is doordacht, maar direct en vaak monotoon.

Tegenwerkende en meewerkende omgeving.

Na het lezen van bovenstaande omschrijvingen is het handig om te weten dat de C en D gedragingen zich richten op controle te verkrijgen in een omgeving die ‘tegenwerkt’. Er moet iets overwonnen worden. Waarbij de C zich vaak laat horen met ja, maar… en de D ervaren wordt als uitdagend en prikkend.

I en S gedrag is vooral gericht is op het behoud van een aangename sfeer in een plezierige, goedgezinde omgeving. Bij tegenwerking hebben deze verbindende stijlen het ronduit lastig. Men kan dan vervallen in de niet effectieve stijl van iedereen ‘gezellig te vriend houden’.

In alle 4 de stijlen bepaalt de perceptie van de persoon zelf of iets een tegenwerkende of meewerkende omgeving is.

DISC gebruiken

DISC is zowel individueel als door teams te gebruiken.

Individueel

Individueel krijg je meer inzicht in persoonlijke kwaliteiten, de voorkeuren en behoeftes achter gedrag en inzicht (winst en verlies in bepaalde omgevingen) .

Het doel is vanzelfsprekend jezelf en de ander beter te begrijpen. Door de opgedane kennis zal je beter aansluiten bij de behoeften van jezelf en anderen, is het makkelijker om conflicten te voorkomen of te verminderen.

Wellicht is de mooiste stap nog dat je verschillen in anderen beter waardeert en tegelijkertijd bouwt aan onderling vertrouwen. Dit is echter niet uniek aan DISC, ook andere persoonlijkheid- modellen leveren soortgelijke inzichten.

Agile teams

DISC is een goed instrument om te komen tot een optimale samenstelling van agile teams. Voor agile werken is het van belang om te weten dat DISC prima geschikt is om in te zetten bij het analyseren van teamprocessen. Het team komt verder door de inzichten in elkaars voorkeuren, behoeften, ideeën, normen en waarden en daardoor de onderlinge communicatie verbetert.

Hoe zou je het kunnen aanvliegen als agile coach? Elk teamlid doet de DISC test en daaruit volgt een profiel. Alle profielen van de teamleden worden samengevoegd in een plaatje. Er zijn in totaal 16 sub-stijlen. Op het onderstaande plaatje zie je direct wat er ontbreekt en welke stijlen er nog gemist worden.

2 factoren

Elk DISC profiel hanteert 4 stijlen, men presenteert één hoofdstijl en 1 ondersteunende stijl. Daardoor ontstaat er feitelijk 16 verschillende persoonsbeschrijvingen. Dit ziet er als volgt uit:

Idealiter bestaat een team uit meerdere kwaliteiten. Door de verkregen inzichten is men beter in staat om teams samen te stellen. DISC geeft ook communicatie voorkeuren weer van de individuele teamleden. Met onderstaand inzicht is het gemakkelijker om met het team contact te maken:

• D-stijl (Rood) gaat voor de WAT vraag.
• I-stijl (Geel) gaat voor de WIE vraag.
• S-Stijl (Groen) gaat voor de HOE vraag.
• C-stijl (Blauw) gaat voor de WAAROM-vraag.

DISC mogelijkheden

DISC kan o.a. worden gebruikt voor:

• Teamcoaching, -ontwikkeling en teambuilding.
• Verbeteren communicatie.
• Persoonlijke ontwikkeling.
• Persoonlijk Leiderschap.
• Individuele coaching.
• Management Development.
• Effectief communiceren binnen teams.
• Binding creëren binnen teams.
• Succesvol samenwerken binnen organisaties.
• Leidinggeven aan teams.
• Persoonlijke effectiviteit vergroten.
• Feedback geven.

Hoe start je met DISC?

Google even op DISC en je krijgt tientallen mogelijkheden om een test te maken. Volledige DISC rapportages zijn vaak betaalde testen, wil je niet betalen google dan even op ‘DISC gratis’. Een grote Nederlandse site biedt de DISC-test gratis aan.

Een ander alternatief voor een onbetaald en modern inzicht voor jouw persoonlijke ontwikkeling is beschreven in het artikel 16personalities.

DISC start altijd met het maken van het eigen DISC persoonlijkheidsprofiel via een vragenlijst. Voordat je start moet je het volgende weten:

• Er zijn geen slechte profielen.
• Een persoonlijkheid is geen test, dus is DISC ook geen test. Je bent wie je bent, er is geen goed of fout.
• De uitkomst is gebaseerd op de persoonlijke waarneming van jezelf. hoe goed ken jij jezelf?

Op basis van de gegeven antwoorden wordt een persoonlijk rapport met jouw DISC profiel opgemaakt.

Samenvatting

Het DISC-model is uitermate geschikt om ‘gedrag’ in kaart te brengen van individuen en groepen.

Het 4 kwadranten model dat William Moulton Marston is wellicht de bekendste methode om gedragsvoorkeuren van een persoon op basis van zelfperceptie te beschrijven.

Een waarschuwing is op zijn plaats. Elke persoonlijkheidstest is slechts een opname van een deel van jou. Dit type testen toont vrij zuiver hoe je dingen doet, welke zichtbare stijl en aanpak je hanteert tot en met voorkeuren in gedrag. 

Wat het echter niet toont is jouw IQ, emotionele volwassenheid, hoe je omgaat met stress, wat je innerlijk beweegt en met welke (voor)oordelen je handelt. De test vertelt je dus niet ‘wie je bent’. Het is echter ook een feit dat elke test die je nieuwe inzichten geeft, waardoor je verder wilt leren, bijdraagt aan je ontwikkeling.

Voor meer persoonlijkheidsmodellen: Enneagram, Kernkwaliteiten, MBTI, The Big Five en 16 personalities.