Teamleren is het opbouwen van kennis, kunde en inzicht door het team middels interpersoonlijke processen, waarbij het team de verbetering (het geleerde) ook aantoonbaar toepast en borgt.
Het Teamleren model is ontwikkeld door Tom Bijlsma, die hier meerdere onderzoeken naar heeft gedaan. Het model is ontwikkelt voor met name crisisteams, maar de toepasbaarheid zou wel eens breder kunnen zijn.
Veel organisaties ontwikkelen systemen (kwaliteit), processen (feedback en controle) en instrumenten (dashboard met KPI’s). Maar wat wordt er dan gedaan aan ‘mensenwerk’, de soft skills en de samenwerkingsgerichte competenties van de teamleden?
Bijlsma heeft zijn theorie van Teamleren gekoppeld aan Crew Resource Management. CRM is een model om het functioneren en leren voor teams en binnen teams te bevorderen. In dit artikel behandel ik eerst het teamleren model. In het artikel van komende zondag beschrijf ik het CRM-model.
Bron: dit artikel is deels gebaseerd op artikelen geschreven door o.a. Dr. Tom Bijlsma. Zie ook zijn boek: Crew Resource Management, veilig en effectief samenwerken in teams.
Team leren is ook een aspect van de lerende organisatie van Peter Senge, lees ook het artikel: 5 disciplines van een lerende organisatie?
Waarom Teamleren?
Teams nemen een steeds belangrijker plaats in organisaties in. Een van de redenen hiervoor is dat een organisatie kwetsbaar is als één of enkelen in de organisatie beschikken over relevante kennis. Door de enorme snelheid en complexiteit van ontwikkelingen van expertisegebieden zijn leerprocessen inmiddels Kritieke Succes Factoren (KSF) voor een organisatie.
Het is dan ook geen wonder dat er zoveel aandacht is voor Teamleren. Teams zijn de kern voor veel organisaties, daarnaast zijn er vaak veel betrokkenen en is transparantie een voorwaarde. Want als organisatie wil je blijvende slagkracht hebben, Teamleren is dus geen luxe, maar noodzaak. Zie ook: Wat is het 70:20:10 model?
Wat is Teamleren?
Het concept van Teamleren is vrij eenvoudig uit te leggen. Het gaat over het gezamenlijk opbouwen van kennis, kunde en inzicht, continue feedback, samen reflecteren en het geleerde ook toepassen. Teamleren kan zowel taakgericht als gericht zijn op het groepsproces. Teamleren vraagt om reflectievermogen en aanpassingsvermogen.
Gericht op taak
Teamleden dienen overeenstemming krijgen over wat er aan de hand is wat er moet gebeuren. Dit leidt tot een gezamenlijk beeld van de situatie en er moet een gezamenlijke analyse van de opdracht plaatsvinden. Een voorwaarde om betrouwbaar en effectief te kunnen functioneren.
Gericht op het groepsproces
Teamleren is dan te zien als een gezamenlijke bewustwording van hoe je met elkaar omgaat en communiceert. Het team leert dus wat helpt in de samenwerking en wat de belemmeringen zijn. Daartoe is reflectievermogen en aanpassingsvermogen noodzakelijk.
Reflectievermogen
Een team moet naar haar eigen functioneren (durven) kijken. Continue op zoek zijn naar verbeteringen om beter te gaan presteren. Samenwerken is niet altijd makkelijk, zeker in stress situaties niet. De vraag is hoe je als team daarmee kunt omgaan. De scrum values komen hier goed van pas, maar openheid, eerlijkheid en feedback zijn altijd nodig.
Aanpassingsvermogen
Teamleren is een dynamisch proces van interactie tussen teamleden dat leidt tot een verbetering, gericht op de taak en het groepsproces. Dat vraagt om continue aanpassing van het team en het geleerde.
Wat wilt het model bereiken?
Het model draagt bij aan: het verbeteren van de effectiviteit om teamniveau door het vergroten van het bewustzijn van de bijbehorende gedragsvaardigheden van het team.
De definitie van Teamleren is volgens Bijlsma:
Het opbouwen van kennis, kunde en inzicht door het team middels interpersoonlijke processen, waarbij het team de verbetering (het geleerde) ook aantoonbaar toepast en borgt.
Op basis van literatuurstudie en het onderzoeksmodel heeft Tom Bijlsma drie factoren benoemd die voor Teamleren sterk met elkaar samenhangen: Team Action, Team Reflection en Team Sensation. In het Nederlands: teamactie, teamreflectie en teamgevoel.
Deze 3 factoren worden achtereenvolgens behandeld:
Team Action
Teamactie staat voor het daadwerkelijke handelen van het team. Dit betreft o.a. planning, actie en borgen. Dus zowel de uitvoering als de activiteiten die daar bij horen. Dit is het meest zichtbare deel van leren. Hier zie je dat er aanpassingen of veranderingen plaatsvinden. Veelal in de werkwijze, maar het kan ook een aanpassing op het doel betekenen.
Onder Team Action hoort ook een weging m.b.t. het gewenste en getoonde gedrag. Om teamdoelstellingen te behalen zal een team over bepaalde competenties dienen te beschikken.
Team Reflection
Als er sprake is van een teamactie zal men zonder reflectie niet veel leren. Wil je verandering of verbetering tot stand brengen dan werkt dit het beste als een team vaak reflecteert. Overigens gaat een team dan ook beter om met problemen, omdat zij een beter beeld van een situatie kunnen inschatten.
Over het effect van een retrospective is vaak geschreven. Zelfs als je niet bekend bent met agile werken weet je dat reflecteren het uitwisselen van opvattingen, denkbeelden over de situatie, taak en werkwijze bevordert.
Een team met een frequente reflectie heeft een beter beeld van oorzaken en gevolgen. Daardoor zijn ze beter en inventiever in het nemen van teambesluiten. Het team weet uit de vele reflecties inmiddels ook dat het vaak anders (lees beter) kan, omdat er op een andere manier over het nemen van besluiten wordt gesproken. Ook wordt er op een andere manier geluisterd en gesproken. Maar wellicht is het nog belangrijker dat men nieuwe inzichten samen toepast. Bijvoorbeeld een nieuwe werkmethode.
Team Sensation
Team Sensation staat voor teambelevenis en teamervaring. Woorden als vertrouwen, betrokkenheid en beoordelen passen hier goed. Het reflecteren in een team is alleen mogelijk als er een bepaalde mate van teamgevoel is.
Volgens Bijlsma is voor teamgevoel vertrouwen of psychologische veiligheid noodzakelijk. Teamleden moeten zich vrij voelen om (risicovolle) vragen te stellen en fouten te bespreken. Is dit niet mogelijk dan kan niet geleerd worden. Want fouten zullen worden gemaakt, de kunst is van fouten te leren.
Bij Team Sensation hoort ook betrokkenheid. Hoe identificeert het teamlid zich met het team en wat is daar het belang van? Waar voelt iemand zich het meest betrokken en wat is het effect daarvan?
In topteams blijkt Team Sensation vaak een doorslaggevende factor voor het behalen van het doel. Team Sensation staat o.a. voor:
- Het maken van onderling contact en afstemmen met elkaar.
- Bewust worden van elkaars rollen en kennisgebieden.
- Onderlinge betrokkenheid en oprechte interesse in elkaar
- Inzicht in en begrip voor elkaars belangen en processen.
- Het stellen van (gezamenlijke) teamdoelen.
- Een positief (team) zelfbeeld.
Samenwerken is gezamenlijk leren
Volgens Bijlsma is TeamLeren een mogelijkheid om met een andere bril op naar het team te kijken en te zien wat het team nodig heeft om beter te worden.
Bovenstaande drie factoren kunnen worden gebruikt als meetlat om teams te verbeteren. Het model gaat ervan uit dat een sterk teamgevoel leidt tot meer teamreflectie wat weer leidt tot betere teamprestaties etc.
Team Leren kiest er voor om elk moment waar ruimte is voor vragen en opmerkingen, feedback en interventies een moment is dat er geleerd kan worden. Naast ‘losse’ momenten, hanteert men ook feedback loops. Waarin de volledige omgeving van het team kan worden meegenomen.
Teamleren is een verantwoordelijkheid van het hele team. Alleen dan kan men de juiste prestaties leveren.
Tot slot
Wat is samenwerken eigenlijk? Samenwerken is het samenvoegen van heel veel verschillende denkbeelden, visies, meningen etc. Dus stel deze vraag eens aan het team. Je zou best wel eens verrast kunnen worden wat men er onder verstaat. Want ook dat is Team Leren. Wat is het? Waar liggen uitdagingen en wat vinden we ervan?
Zoals ik in het begin van dit artikel aangaf heeft Bijlsma Teamleren verbonden met Crew Resource Management. Zie het artikel: wat is Crew Resource Management?
Een ander interessant artikel is collectief leren: enkel-, dubbel- en drieslag leren.