Shu-Ha-Ri is een Japanse filosofie die in drie simpele woorden beschrijft hoe je van leerling een meester wordt. Het is een methode van kennis vergaren in 3 stappen.
Het begrip Shu-Ha-Ri is afkomstig uit de oudste Japanse vechtkunsten, deze 3 woorden zijn inmiddels ook een begrip in agile werken. De wereld die achter deze woorden past vraagt om een dieper begrip van leren.
Shu-Ha-Ri is namelijk een denkwijze over hoe je nieuwe technieken leert. Het is ook de beschrijving in welke fase een persoon zich bevindt als deze iets nieuws leert. Het doel is dat een leerling uiteindelijk een meester wordt. Het ultieme is als de leerling de vaardigheden van de meester uiteindelijk overstijgt.
In dit artikel wordt Shu-Ha-Ri beschreven als een methode van kennis vergaren in 3 fasen.
Shu-Ha-Ri
Shu-Ha-Ri is door meerdere personen aan agile werken gekoppeld. De twee bekende agilists die het meest worden genoemd zijn: Martin Fowler en Alistair Cockborn.
De vraag wat Shu-Ha-Ri is en hoe je dit in agile werken kan toepassen is echter interessanter. Daartoe zal eerst worden uitgelegd wat er onder Shu, onder Ha en met Ri wordt verstaan.
Shu – Volg de regel
In de eerste fase van Shu-Ha-Ri, de Shu-fase volgt de leerling de instructies van de meester. De hele set van normen en waarden worden onvoorwaardelijk geaccepteerd en nageleefd totdat ze een integraal onderdeel van de persoon zijn geworden.
Deze fase is goed te omschrijven als ‘de regels blijven volgen’. Men slijt op deze wijze de ‘juiste’ paden van handelen in. Een leerling is geconcentreerd op de taak, de onderliggende theorie is nog niet belangrijk. Ook al zijn er meerdere mogelijkheden om een taak te verrichten, de leerling beperkt zich tot de enige methode die hem wordt aangeleerd door de ‘meester’.
In de huidige tijd zie je dat de ‘meester’ in deze fase veelal de rol van docent of mentor aanneemt. Binnen agile werken zijn de vanzelfsprekende voorbeelden: Scrum Master, Agile Coach en steeds vaker een Agile Leader. Deze delen kennis of vaardigheden en vertellen de ‘starter’ hoe deze iets moet doen. Je kunt hierbij denken aan hoe een event behoort te gaan, zoals een dagstart of een retrospective etc.
Maar dat zijn slechts de simpele technische voorbeelden, deze vind je in overvloed op internet. Waar het echter binnen agile werken echt om gaat is het begeleiden van de eerste stappen naar bijvoorbeeld de juiste klantgerichtheid. Dit is het werken aan de juiste state-of-mind. Daartoe zal je de basis eerst goed moeten leren. Voorbeelden volgen later in dit artikel in een tabel.
Sleutelwoorden Shu: gehoorzamen, fundament leggen, herhaling.
Ha – Breek de regel
Een mooi moment is de tweede fase van Shu-Ha-Ri. De Ha-fase of te wel buig of breek de regel. Wat je hier ziet is dat de starter de basispraktijken en basistechnieken meent te beheersen. En dan tot de ontdekking komt dat er een start is gemaakt of dient te worden met de onderliggende principes en theorieën.
Die ene mentor worden meerdere mentoren, er valt veel meer te leren dan de eerste mentor zoals een Scrum Master, Coach of Agile Leader heeft aangedragen. Het wordt nu echt interessant, wie kan de kennis verder verrijken? Al het geleerde wordt geïntegreerd en men start met het buigen of het breken van een regel.
Ronduit prachtig om te ervaren dat een ex-starter de grenzen gaat verkennen. Het is de periode waar de vragen gesteld worden. Je herkent hier de 5W’s, de 5W2H of een spervuur van minder gestructureerde vragen.
De vrager doet dit echter niet zonder reden. Doordat deze de praktijken inmiddels kent en de principes gaat beleven komen er vragen, er komen nieuwe inzichten en grenzen worden opgezocht. Dit gaat vanzelfsprekend niet altijd goed, maar moedig dit aan en begeleid dit proces. Van fouten leert men, zonder vragen leert men wellicht te weinig of te traag.
Sleutelwoorden Ha: loskoppelen, zelf erkenning, innoveren.
Leiderschap in de Ha-fase
Zoals je begrijpt verandert de rol van de begeleider continue. Voor de voormalige starter en de traditionele manager is de Ha-fase soms een lastige fase.
De Ha-fase staat ook symboliek voor het kritische geluid, breken maakt letterlijk lawaai. Persoonlijk vergelijk ik het ook wel met de pubertijd. Er wordt in deze fase heel veel van je verwacht en verlangd, daarbij meen je alles te weten, diep in je hart weet je ook dat je nog niet bij Ri bent aanbeland. Maar daar wil je naar toe en je laat je niet uit het veld slaan. Daar moet je veel voor doen en het vergt soms een (te) lange adem.
In deze fase krijgt een leider weerwoord of vragen die men niet kan of wil beantwoorden. In extremis meent de traditionele manager dat de schoenen van de ‘pupil’ een maat te groot zijn en wil deze het liefst dat hetzelfde ontwikkel tempo wordt gehanteerd als voorheen.
De tijden zijn echter veranderd, in agile werken dient ontwikkeling altijd ondersteunt te worden. Een goede ondersteuning is derhalve tekenend voor deze fase. Welke functionele rol de begeleider ook heeft, dit is de periode van goed coachen. Als deze rol niet goed wordt ingevuld zie je dat de voormalige starter elders gaat kijken. De starter dient zich echter ook af te vragen of het geleverde werk wel in balans is met het gewenste niveau van het werk. Een goed gesprek is dan raadzaam.
Ri – Wees de regel
En daar is het moment dat voormalige starter zijn vleugels uitvouwt en laat zien aan de omgeving hoe ver men is gekomen.
Leren van anderen was mooi, maar leren uit de eigen praktijk en van de eigen ervaring is nog mooier. Je ziet vaak een explosie van eigen manieren, werkwijzen, experimenten en alles wat er geleerd is in de eigen persoonlijke ervaringen en werkomgeving(en).
Dit is het moment dat elke ‘meester’ herkent, er is een nieuwe ‘meester’ opgestaan. Dit gaat natuurlijk veelal geleidelijk, maar in een crisissituatie zie je ze soms ook spontaan opstaan.
Regels zijn er voor de anderen (de starters), het gaat immers om het onderliggende gedachtegoed. In de Ri-fase wordt vanzelfsprekend al het geleerde op de juiste wijze ingezet om op eigen wijze de situatie aan te gaan en succes te behalen.
De rol van de begeleidende coach is steeds verder gewijzigd. In deze fase is de coach een adviseur, maar vooral op verzoek van de nieuwe ster aan het firmament.
Sleutelwoorden: zelfstandig, creatieve technieken, transcendent
Voorbeelden van Shu-Ha-Ri in agile werken
In onderstaande afbeelding een aantal voorbeelden van Shu-Ha-Ri in agile werken. Heel bewust zijn de voorbeelden als: Scrum methodiek leren, toepassen en verdiepen niet opgenomen. Hoewel Shu-Ha-Ri dit ook omvat gaat agile werken over o.a.:
De overtreffende trap van Shu-Ha-Ri
Er is geen voorschrift hoelang een bepaalde fase dient te zijn of mag duren. In onze samenleving zijn we voortgang gaan meten met diploma’s en certificaten. Op zich niets mis mee, omdat het een objectieve graadmeter is van iemands denkniveau. Maar het is zeker niet gelijk aan de persoonlijke drive die iemand heeft.
De wil om te leren en het geleerde toe te passen is minstens zo belangrijk. In mijn carrière heb ik met veel hoogopgeleide collega’s mogen werken. En echt: het doorzettingsvermogen van de één is niet gelijk aan die van de ander. Ambities, purposes en persoonlijke situaties verschillen en daarnaast wil niet iedereen een ‘meester’ worden. Het is immers een mooie reis waar je veel leert, maar ook veel voor moet doen.
Ook dit hoort in deze theorie thuis. Het hanteren van 3 fasen was voor de traditionele Japanse vechtkunst vaak genoeg. De oorspronkelijk banden die men droeg bij de opleiding in een vechtsport waren: wit, bruin en zwart. Dat was echter niet passend binnen de Westerse filosofie, waar elke vordering met een symbool bekrachtigd moet worden. Waardoor er nu een regenboog aan kleuren beschikbaar is, voor elk niveau een andere kleur. Hetzelfde zie je met de ontwikkeling in modellen over leren.
Wat je niet vaak leest is dat het bijzonder mooi is als de voormalige leerling de meester overtreft. De capaciteiten van de voormalige leerling kunnen namelijk veel verder reiken dan de voormalige meester ooit kon bieden. Dit gegeven zie je overigens in de gehele menselijke geschiedenis constant terug.
Dus mocht je dit als Shu of Ha ‘leerling’ lezen, put kracht uit de mogelijkheid dat je jouw groeipad uiteindelijk zelf vorm gaat geven. Zolang je jouw ikigai nastreeft ben je op het juiste pad. Weet je nog niet wat jouw ikigai is, lees dan het artikel Wat is jouw ikigai?
Tip
Hoewel je in eerste fase vaak een begeleider krijgt toegewezen, is het verstandig om naar mate je verder komt, in jouw Shu-Ha-Ri ontwikkeling, om zelf op zoek te gaan naar de juiste coach, klankkast en weerwoord. Omring je met mensen waarvan je kunt leren. Wees nooit te hautain om te denken dat je alles weet, iedereen kan leren van een ander. Benut daarbij de kansen die je creëert of geboden worden.
Ook interessant is het artikel: Wat is het Dreyfus model? Een andere benadering van kennis opbouwen en verkrijgen in 5 fasen.