Een paradigmaverschuiving is een grote verandering in een concept, idee of gedachtegoed over hoe iets werkt of tot stand komt.
Voorstaande beschrijving is een eigen definitie, de wetenschappelijke definitie staat in de volgende alinea. De reden hiervoor is dat een paradigmaverschuiving kan plaatsvinden binnen een grote verscheidenheid aan contexten en niet meer beperkt is tot wetenschap.
Ook nu bevinden wij ons in een paradigmaverschuiving. Welke dat is binnen agile werken wordt in dit artikel beschreven en is gekoppeld aan agile werken.
Laten we eerst eens kijken naar een wetenschappelijke beschrijving van het begrip paradigmaverschuiving.
Wetenschappelijke benadering van paradigmaverschuiving
Een paradigmaverschuiving is een ontwikkeling in de wetenschap die leidt tot een dramatische ander beeld van de werkelijkheid. Deze verschuiving vindt plaats doordat er steeds meer nieuwe inzichten wetenschappelijk worden bewezen, die niet door de oude paradigma kunnen worden gestaafd of zelfs in tegenspraak zijn. Een voorbeeld: de zwaartekracht theorie van Isaac Newton is een paradigma geweest en behoort nu tot de ‘normale’ wetenschap.
De stelling is dus dat een paradigma een fundamentele verandering in de basisconcepten en experimentele modellen en theorieën van een wetenschappelijke discipline brengt. De stelling van de paradigma theorie is door de natuurkundige en filosoof Thomas Kuhn al in 1962 gepubliceerd in zijn boek ‘The Structure of Scientific Revolutions’. Wellicht heb je nog nooit gehoord van deze auteur, maar je bent absoluut meerdere malen in aanraking gekomen met zijn theorie.
Kuhn stelt dat de paradigmaverschuiving, in zijn woorden een paradigm shift, van toepassing is op de wetenschap. De kern is dat de ‘normale’ wetenschap die zich bezig houdt met verdieping, verrijking en toepassen van een theorie (of modellen) op een bepaald moment tegen onverenigbare zaken aanloopt. Zaken die niet passen in het huidige paradigma. Zaken die alleen kunnen worden opgelost door een nieuwe theorie of paradigma te ontwikkelen, waardoor de adoptie van een nieuw paradigma mogelijk wordt.
Bovenstaande ontwikkeling gaat altijd gepaard met verlies van macht voor de oude paradigma denkers. Het bijzondere is echter dat de paradigma-verschuiving veelal pas wordt gezien en erkend als de aanhangers van het oude paradigma hun invloed en macht hebben verloren. Achteraf constateert men dan dat het oude paradigma is losgelaten en vervangen is.
Mindshift
Wat Thomas Kuhn tevens beschrijft is dat er een mindshift nodig is om het oude los te kunnen laten. Aanhangers van het nieuwe wetenschappelijk bewezen concept zullen de oude garde zelden of niet kunnen overtuigen! Wat er eigenlijk gebeurt is verdringing van het nieuwe door het oude en verdringing van het oude door het nieuwe. Dit vergt tijd.
When paradigm change, the world itself change with them! Thomas Kuhn
Handa, een professor in Sociologie van de Universiteit van Toronto kwam vervolgens met het begrip ‘sociaal paradigma’. Hij stelt dat sociale omstandigheden een verschuiving kunnen veroorzaken bij sociale instellingen. Dat is heel herkenbaar in agile werken.
Inmiddels is de term paradigmaverschuiving gebruikelijk binnen tal van niet-wetenschappelijke contexten.
Het is niet de strekking van dit artikel om de paradigmaverschuiving te bewijzen, hiertoe verwijs ik naar het boek: ‘The Structure of Scientific Revolutions’
Een korte samenvatting van het boek: In dit boek daagt Kuhn de bestaande lineaire noties van wetenschappelijke vooruitgang uit met het argument dat transformerende ideeën niet voortkomen uit het dagelijkse, geleidelijke proces van experimenteren en gegevensopbouw, maar dat revoluties in de wetenschap, die doorbraakmomenten die het geaccepteerde denken verstoren en onverwachte ideeën bieden, zich buiten de normale wetenschap, zoals hij het noemde, voordoen.
Een aantal voorbeelden van paradigmaverschuivingen in de wetenschap:
- De evolutietheorie
- De relativiteitstheorie
- Kwantummechanica
- Artificial intelligence
Paradigmaverschuiving buiten de wetenschap
In meerdere artikelen op deze site wordt geschreven over de opkomst van nieuwe technologieën. De opkomst van een nieuwe technologie leidt veelal tot een paradigmaverschuiving. Want dit zijn bij uitstek momenten waarbij de bestaande processen radicaal worden doorbroken.
Een bekend voorbeeld is de opkomst van internet. Deze heeft de processen en productiemethoden drastisch veranderd. Weet jij wat de ‘baud rate’ van een computer of modem is en hoe je deze moet instellen? Verwacht jij dat er nog ‘Letterzetters’ zijn die in spiegelbeeld een krant opmaken? Wie tikt eerst nog een brief op een typemachine, print deze en stuurt deze per post? Wie gebruikt er nog een fax apparaat?
Paradigma’s zijn belangrijk omdat ze bepalen hoe we de werkelijkheid waarnemen. We zijn allemaal bewust en onbewust sociaal geconditioneerd. Het vakgebied van een agile coach kenmerkt zich door het begeleiden van de constante verandering.
Paradigma’s versnellen
Hoewel de paradigmaverschuivingen steeds vaker en sneller plaatsvinden, door alle technische ontwikkelingen, realiseren wij ons vaak niet dat er een paradigmaverschuiving plaatsvindt.
Zelfs als we ons op dit moment in een paradigmaverschuiving bevinden, kunnen velen deze niet benoemen. En dat is tevens de reden waardoor sommige organisaties succesvol zullen zijn en andere niet. Het op tijd instappen in een paradigmaverschuiving is essentieel om voort te kunnen bestaan.
Een aantal paradigmaverschuivingen zijn niet zo lastig in te schatten, tenminste zolang het maar om aantoonbare procesverbeteringen gaat. Bijvoorbeeld je machinepark veroudert, er is een volledig nieuwe generatie ontstaan. Bijna een nobrainer.
Neem nu eens jouw zonnepanelen als voorbeeld. Die ontwikkelen door, dus wanneer heb jij geen stroom meer van een ander nodig? Is dit een paradigma. Volgens de wetenschappelijke theorie niet, maar vergelijk het eens met het verleden. Een verleden waar wij zonne energie niet konden aanwenden.
Het wordt echter nog uitdagender als er een nieuwe generatie met andere denkbeelden opstaat, hoe pas je je dan aan de paradigmaverschuiving? De maatschappelijke bewegingen zijn elke dag voorpagina nieuws.
Een van de vele mogelijke antwoorden is agile werken, maar ook dat is een paradigma.
Agile Paradigma
Je herkent het volgende vast uit een recent verleden: het belachelijk maken van agile werken, door traditionele managers, omdat de basisprincipes van agile zo tegengesteld zijn aan de diep gewortelde opvattingen.
Een paar willekeurige quotes: ‘agile werken is niet schaalbaar’, ‘agile werken kan niet in complexe omgevingen’, ‘agile is geen blijvertje’, ‘agile is niet meetbaar’ etc.
Het lastigste voor een traditionele manager is wellicht dat agile niet bestaat uit het simpel implementeren van nieuwe processen, maar de implementatie om een volledig andere mindset vraagt van alle betrokkenen.
Maar, wat heb je te doen als organisaties als Apple, Amazon, Facebook, Google, Zappos, Spotify zo uitermate succesvol zijn? Dan kopieer je als organisatie wat zij doen (dat is agile werken) maar als je dan de bijbehorende mindset niet op orde krijgt zal je als organisatie alsnog falen.
Dat is tevens één van de risico’s van agile werken, het falen wordt dan toegewezen aan het ‘agile systeem’ i.p.v. het erkennen van een paradigma verschuiving. Inmiddels zijn er zoveel bewezen cases, zodat agile hard op weg is de nieuwe norm te worden.
Crisis creëert paradigma’s
Zoals je dagelijks ervaart zitten we midden in een crisis. Deze crisis is wellicht tevens de start van een paradigmaverschuiving. Want we kunnen vaststellen dat het ‘eeuwenoude’ dogma: dat we fysiek met bij elkaar (op kantoor) moeten zijn niet juist is. Tot voor kort was thuiswerken in veel organisaties slechts beperkt mogelijk, de organisaties die hier al stappen in hadden gemaakt of pilots hadden opgestart kregen een voorsprong.
Is thuiswerken een paradigma? Dat zullen we nog ervaren, want vanzelfsprekend hebben mensen ook fysiek contact nodig. Maar deels thuis en deels ‘in the office’ zal een enorme ontwikkeling doormaken. Goed voor heel veel verschillende zaken: minder files, minder reistijden, lager energieverbruik, gezonder klimaat, meer tijd voor je dierbaren etc.
En ja, we willen elkaar ook graag ontmoeten. Zelfs ‘heel graag’, maar een verdergaande invulling van het begrip werklocatie zal tot de mogelijkheden behoren. Laten we hierin heel duidelijk zijn: remote werken blijft en zal zich snel verder ontwikkelen. Een eventueel ‘niet kunnen’ zal worden vertaald in ‘niet mogen’. Deze generatie zal de vrijheid van werklocatie omarmen en op zoek gaan naar werkgevers die hierin meebewegen.
Schokgolven
De theorie van Kuhn beschrijft dat wetenschap fasen van verdieping binnen een ‘normale’ wetenschap zal worden ingewisseld voor een revolutionaire wetenschap. Deze ontwikkeling wordt vaak veroorzaakt door een opkomende crisis.
Dat is wat we allemaal ook herkennen binnen organisaties. Agile heeft inmiddels bewezen dat het een paradigma verschuiving heeft teweeggebracht. Flexibele teams met snelle implementaties, retrospectives, slicen etc. om de klant sneller te kunnen bedienen.
Agile werken heeft bij de start van de Covid-crisis een belangrijke bijdrage kunnen leveren. Zelfsturende agile teams zijn doorgegaan en hebben zich snel aangepast aan de veranderende omstandigheden.
Dat is een mooi succes, maar de eerstvolgende uitdaging is momenteel heel concreet. Ook nu starten teamleden bij organisaties die agile werken. Hoe is de aansluiting met de bestaande teams ingeregeld? Het is sowieso al een uitdaging om goed ingewerkt en aangesloten te raken bij een nieuwe organisatie. En nu dient dit plaats te vinden op afstand. Daar ligt een rol voor zowel de nieuwe medewerker, leider en coach of facilitator.
Elk einde is een nieuw begin
Een paradigmaverschuiving is niet alleen een nieuwe start. Net als bij de verandercurve van Kübler-Ross is er sprake van afscheid nemen bij een paradigma. Dan blijkt wederom dat men terug zou willen grijpen naar de tijd waar de verandering er nog niet was.
Zeker in tijden van crisis, is de roep naar stevige leiders die beheersbaarheid en controleerbaarheid na streven groter. Lees hiertoe het dagelijkse nieuws over de financiële omstandigheden van diverse organisaties.
De primaire uitdaging voor veel organisaties tijdens een crisis is overleven. Dit maakt het een nog interessanter tijdperk. Want hoe ga je agile werken aantoonbaar in het resultaat terugzien? Organisaties willen voortbestaan, dus zal er een significante verandering in de theorie of de praktijk noodzakelijk zijn.
Steve Denning heeft het in zijn boek The Age of Agile over drie lagen van organisatie instrumenten: inspiratie als leiderschapsinstrument, informatie als managementinstrument en intimidatie als machtsinstrument.
In zijn optiek vraagt culturele transformatie om inspiratie, story telling, visie en rolmodellen. In het artikel De Drie wetten van agile lees je hier meer over.
Samenvatting
Een paradigmaverschuiving is een ontwikkeling in de wetenschap die leidt tot een dramatische ander beeld van de werkelijkheid. Deze verschuiving vindt plaats doordat er steeds meer nieuwe inzichten wetenschappelijk worden bewezen, die niet door de oude paradigma kunnen worden gestaafd of zelfs in tegenspraak zijn. Dit concept is beschreven door Thomas Khun.
Een paradigmaverschuiving buiten de wetenschap is een grote verandering in een concept, idee of gedachtegoed van over hoe iets werkt of tot stand komt. Nieuwe technologieën of veranderingen in sociaal denken kunnen een verschuiving tot stand brengen.
Tot slot
We zitten midden in een paradigmaverschuiving, het is zaak om als organisatie en medewerker stappen te ondernemen naar een nieuwe realiteit. Degene die achterblijft of teruggaat naar het oude vertrouwde, zal behoren tot het oude paradigma en ervaren dat dit een doodlopende steeg is.
Is agile de enige oplossing? Zeker niet, ook agile zal namelijk t.z.t. worden vervangen en beschouwd worden als een oud paradigma. Maar wil je nu een mensgerichte organisatie zijn, die ook in de toekomst nog bestaat? Dan is agile noodzakelijk, niet alleen om sneller te kunnen reageren op de marktwensen, maar ook om met de paradigmaverschuiving om te gaan.
Daar heeft Steve Denning een mooie uitspraak voor:
Agile is necessary but not sufficient for the human-centered corporation. In effect, Agile is not, and does not pretend to be, a panacea. Agile is necessary but not sufficient for the human-centered organization. The point is that without Agile, human-centered organization is not possible at all.
Steve Denning
Een vertaling:
Agile is noodzakelijk, maar niet voldoende voor een mensgerichte organisatie. In feite is Agile niet, en doet niet alsof het, een wondermiddel is. Agile is noodzakelijk maar niet voldoende voor de mensgerichte organisatie. Het punt is dat zonder agile, een mensgerichte organisatie helemaal niet mogelijk is. Door Steve Denning