Deep Democracy is een manier van besluiten nemen waarbij de wijsheid van de minderheid wordt meegenomen in het meerderheidsbesluit.
Deep Democracy hanteert als belangrijkste uitgangspunt dat de beste besluiten tot stand komen als kennis, talenten, ervaringen en emoties van mensen met een grote diversiteit samenkomen. Het is leren omgaan met uitersten.
Deep Democracy zorgt ervoor dat groepsbesluiten aan kracht winnen. De Deep Democracy methode ondersteunt het sneller en eerder naar boven halen van mogelijke (verborgen) verschillen. Deze verschillen zijn vaak een mogelijke bron van conflicten.
Deep Democracy wordt o.a. toegepast bij verbindend en/of participatief leiderschap, co-creatie, ‘nieuw organiseren’ en (sociale) innovatie.
Dit artikel geeft een overzicht van wat Deep Democracy inhoud.
Achtergrond Deep Democracy
De Deep Democracy methode is ontwikkeld door het echtpaar Myrna & Greg Lewis en wordt daardoor ook wel de Lewis methode genoemd. Zij baseerden zich op het werk van Arnold Mindell. Hij stelde dat de zachte, afwijkende stem conflicten oplosbaar maakt.
Myrna en Greg Lewis hebben de methode ingezet direct na de Apartheid in Zuid Afrika bij een energiebedrijf. Deep Democracy werd gehanteerd om over de grote tegenstellingen te kunnen praten en daardoor met elkaar verder te kunnen gaan. Het bleek een succesvolle methode om diepgewortelde en grote verschillen gezamenlijk te kunnen overbruggen. Inmiddels is Deep Democracy een methode die wereldwijd succesvol wordt toegepast.
Voor Deep Democracy is het noodzakelijk dat mensen hun ideeën, gevoelens en meningen kunnen uitspreken. Dat is echter niet altijd mogelijk. Denk aan hiërarchische structuren of culturen waar dit niet gebruikelijk is. Deep Democracy kan juist dan een grote toegevoegde waarde hebben, maar dan is het vrijwel zeker een tijdrovend, interessant en uitdagend traject.
Voor agile werken is Deep Democracy vrijwel een voor zichzelf sprekende tool geworden. De omstandigheden bij agile werken zijn ideaal voor de toepassing van deze methode. De Deep Democracy methode is (on)herkenbaar in diverse agile methodieken meegenomen, opgezogen of geadopteerd.
Een Nederlandstalig boek over Deep Democracy is geschreven door Jitske Kramer. Jitske: ‘Samen vechten voor wat op dat moment het meest hoogst haalbare en beste besluit is.’
5 Stappenplan van Deep Democracy
Eerst nog even terug naar het uitgangspunt van Mindel en Lewis. Deep Democracy is een besluitvormingsmodel waar alle betrokkenen worden gehoord. Een methode waar men ruimte biedt aan het ‘andere (zachte) geluid’.
In tegenstelling tot de meeste besluitvormingsmodellen gaat men dus actief op zoek naar het andere geluid. Dit geluid heeft een naam gekregen:
De wijsheid van de minderheid
Jitske Kramer
Wat is wijsheid? Zou dan de eerste vraag kunnen zijn. Daar waag ik mij niet aan. Het is immers de essentie van filosofisch onderzoek. Dus volsta ik met een heel herkenbaar voorbeeld.
Na een vergadering is na meerdere uurtjes praten eindelijk een afspraak gemaakt. Er is (bijna) een eenduidige beslissing. Na een korte verkenning heeft men de direct ingebrachte ideeën besproken en een beslissing genomen. De meerderheid heeft besloten, tegenstanders worden ‘gedwongen’ om mee te gaan in de beslissing of hun mond verder te houden.
Dan kunnen er echter meerdere dingen gebeuren, een paar voorbeelden:
- Het is een echte afspraak waar een ieder zich oprecht aan heeft gecommitteerd.
- Het blijft stil. (e.g. autoritair leiderschap)
- JA zeggen, maar NEE doen.
- Je hoort in de wandelgangen: ‘denk niet dat dit iets gaat worden’.
In de laatste 3 voorbeelden zijn de afspraken wellicht duidelijk, maar men heeft zich er niet aan gecommitteerd. Wat er dan regelmatig gebeurt is dat deze ‘onderstroom’ pas weken later duidelijk wordt, als de afspraken niet zijn nagekomen.
Deep Democracy wil dit voorkomen, doordat tijdens de besluitvorming inbreng van alle partijen wordt gezocht. Men creëert ruimte voor een omgeving die veilig is om afwijkende geluiden naar voren te brengen. Men gaat bewust op zoek naar: de afwijkende mening en deze te uiten, horen en verspreiden.
De 5 stappen van Deep Democracy
Voor het toepassen van Deep Democracy is een veilige omgeving nodig. Dit is een van de belangrijke taken van de facilitator. Er worden voor Deep Democracy 5 stappen gehanteerd:
- Verzamel alle invalshoeken.
- Zoek actief naar afwijkende meningen.
- Zoek ondersteuning voor de afwijkende meningen.
- Voeg de wijsheid van de minderheid toe aan het meerderheidsbesluit.
- Conflict? Stap de onderstroom in!
1. Verzamel alle invalshoeken
Het verzamelen alle invalshoeken lijkt makkelijk dan het is. Vanzelfsprekend is er een onderwerp dat besproken gaat worden. Je kunt controlevragen stellen of iedereen zijn ‘huiswerk’ heeft gedaan, maar bepaal eerst even welke rol jezelf hebt. Ben je deelnemer, gesprekleider of facilitator?
Het belangrijkste is echter dat je onbevooroordeeld bent. Dus een Deep Democracy sessie vraagt van jou om juist andere meningen, opvattingen, zienswijzen of zelfs volledig andere inzichten de ruimte te geven. Zelfs als deze inzichten volledig indruisen in wie je bent en waar je in geloofd. Een artikel die hier dieper op ingaat is: Wat zijn kernwaarden?
Het vraagt ook om ruimte bij de overige deelnemers. Je wilt namelijk dat alle inzichten, ideeën en invalshoeken naar voren komen. Slechts uitnodigen om deel te nemen aan een discussie is niet voldoende. Actief luisteren, hanteren van diverse communicatiemethoden, neutraliteit en het loskoppelen van mensen en ideeën is een minimum vereiste.
Vaak gehanteerde vragen zijn dan:
- Wie heeft er nog een idee?
- Heeft iemand een mening?
- Wie wilt nog iets inbrengen?
- Etc.
2. Zoek actief naar afwijkende meningen: het alternatief
In deze stap is veiligheid een belangrijke issue, als er geen veiligheid is komen afwijkende standpunten niet voldoende naar voren. Dit is een voorwaarde van Deep Democracy.
Wat er in veel samenkomsten gebeurt is dat men snel naar een besluit wilt. Druk, druk, druk, beslissen en door. Bewust vertragen is het credo.
Vaak worden er direct een aantal meningen of inzichten ingebracht. Velen voelen dan de wens om deze even goed te bespreken en dan een beslissing te nemen. Zoals in bovenstaand voorbeeld. Dat is nu juist niet de bedoeling. Je wilt niet alleen het geluid van de ‘dominanten’ in het team.
Je bent op zoek naar nieuwe ideeën, wijsheden, inzichten EN de stokpaardjes of de vertragende zaken. Dus ook de ‘issues’ waar men liever niet over praat, onderwerpen waar niemand op zit te wachten. Als je door blijft vragen: ik hoor dit en dat, is er nog een andere mening? Wie heeft er een andere visie, gezichtspunt, idee? Door te blijven vragen komen er meer inzichten.
3. Zoek ondersteuning voor de afwijkende meningen, verspreid het alternatief.
‘Heb je hem / haar weer!’
Ja, dat klopt en bij Deep Democracy is dit absoluut de bedoeling.
Hij of zij is de minderheid, althans daar lijkt het op. Het deel van het team ergert zich wellicht. Wederom een stokpaardje. Kortom, een afwijkende mening wordt al snel in een hoek geduwd.
Wat gebeurt er echter als er ruimte wordt geboden voor dit idee? Mensen ervaren veiligheid, durven zich eerder te uiten. Was het voorheen gebruikelijk om in gedrag (weg te kijken, elkaar lachend aan te kijken) of met tegenspreken te reageren. Dan wordt bij Deep Democracy juist de ruimte gecreëerd door vragen te stellen als: wie herkent dit? Wie heeft een vergelijkbaar idee? Wat voelen jullie nu?
Dit is het moment waar de facilitator zijn vaardigheden zal gebruiken. De afwijkende mening moet worden gewaardeerd en gedeeld. Wellicht maakt de facilitator het idee wat ruimer waardoor anderen het opeens wel herkennen. Doel is echter dat er een ander of nieuw voorstel komt.
Als er voldoende is besproken, opgehaald en gedeeld dan is men klaar met de eerste drie stappen. De nieuwe voorstellen worden aan het team voorgelegd.
Als iedereen met het voorstel eens is, wordt deze in werking gesteld. Bij een niet unaniem geluid ga je terug naar stap 1. Dan worden de deelnemers gevraagd om hun eigen keuze te promoten en trachten daarmee de waarde van het idee zo duidelijk mogelijk te maken. Daardoor kan men beter de waarden van de verschillende opties overzien. Er wordt dan nog een keer gestemd bij een duidelijke meerderheid wordt deze optie ingebracht in de volgende stap.
4. Voeg de wijsheid van de minderheid toe
Je voegt nu de wijsheid van de minderheid toe aan het meerderheidsbesluit. Je begrijpt dan dat de minderheid is teleurgesteld. Want de beslissing is genomen, de meerderheid heeft immers gekozen. Je gaat dus nu op zoek naar verbetering, aanvulling van het genomen besluit. Kunnen we het besluit nog verbeteren? Het besluit zelf wordt niet ter discussie gesteld.
Eerst erken je dat het je spijt dat de genomen beslissing niet dat is wat iedereen wilde. Dan richt je je tot de minderheid en vraagt per persoon van de minderheid: Wat heb je nodig om mee te gaan met het genomen besluit?
Dan zullen er nuttige aanvullingen komen, waarover gestemd zal worden. Het voorstel wat reeds was aangenomen krijgt een verrijking waardoor alle zaken zijn besproken. Veelal is er nu een volledige acceptatie van het nieuwe besluit.
Helaas, loopt het soms ook anders. Soms speelt er meer. Er kunnen zaken zijn die niet besproken zijn en in de onderstroom plaatsvinden. Dit stel je vast als men na 3 stemmingen over het besluit te verrijken er nog niet uitkomt. Regelmatig zie je dan ook dat er emoties of andere zaken een rol spelen. Dan neem je de volgende stap.
5. Conflict? Stap de onderstroom in!
Als eerste 4 stappen niet tot een gedragen besluit komen weet je dat er zaken in de onderstroom niet of niet voldoende besproken zijn. Heel herkenbaar zijn dan de emoties die regelmatig opspelen. Het team zal dan door de facilitator uitgenodigd worden om gezamenlijk te kijken wat er speelt.
Ook hier geldt dat men onderscheid dient te maken tussen rollen, meningen, opinies, ideeën en personen. Men zou verleid kunnen worden om de discussie op persoonsniveau te willen voeren, maar het gaat om de waarde van de ideeën. Elk argument is valide en zal op haar waarde beoordeeld moeten worden.
In deze stap van het bespreken van de onderstroom spelen vaak heftige emoties. Er worden dan namelijk ook stevige meningen en gevoelens geuit. Dit vraagt veel van de facilitator. Conflictbeheersing is niet iets wat je er ‘even bij doet’, weet als facilitator goed wat je wel en niet beheerst.
Als deze stap goed begeleid wordt geeft het vaak een gevoel van opluchting bij de deelnemers. Het is fijn als datgene wat al geruime tijd in de onderstroom speelt naar boven komt en eindelijk eens goed besproken is.
Technieken van Deep Democracy
Tegenstellingen zijn volgens de methode geen belemmeringen, maar juist een kans voor een nieuw constructief proces. Waarbij men ervan overtuigd is dat het combineren van kennis, talent, ervaring en emoties leidt tot betere besluiten. Dat is ook de basis van Agile werken in een team.
Deep Democracy hanteert meerdere technieken om de tegenstellingen verder te onderzoeken. Voorbeelden hiervan zijn het adresseren en bespreekbaar maken van verschillen, zodra deze genoemd worden of het bespreekbaar maken van spanningen en conflicten. Zie hiervoor ook bijvoorbeeld het artikel: conflicten in een agile team.
Technieken van Deep Democracy zijn onder andere: ‘met pijlen gooien’ of een ‘gesprek op voeten’. Bij deze een eerste indruk:
Met pijlen gooien is een gespreksmethode die ingezet wordt als een gesprek door tegenstellingen een blokkade vormt voor de voortgang van een groep of team.
Het herhalen van zetten is dan wat men waarneemt. Het inzetten van dit gespreksmodel zorgt ervoor dat iedereen de ruimte krijgt om te zeggen wat er gezegd moet worden.
Een gesprek op voeten is een dialoogvorm waarbij je al lopend door een lege ruimte met elkaar in gesprek gaat.
Deep Democracy hanteert ook andere techieken, zoals fractale patronen, vissen en haaien en ‘sabotagelijn en edgegedrag’. Wellicht verschijnt er in een later stadium over alle voornoemde technieken een artikel. Dan staat hier een link.
Voor het juist toepassen van Deep Democracy en de diverse technieken zijn meerdere opleidingen beschikbaar. Daarbij worden diverse vaardigheidsniveau’s gehanteerd.
Samenvatting
Deep Democracy heeft zich ruimschoots bewezen als methode. Ken echter ook je beperkingen, het is een methode die je met een beperkt opgebouwde ervaring NIET even toepast in zeer complexe situaties. Daarentegen biedt de methode direct al voldoende handvatten om in veel ‘reguliere’ team processen het andere geluid naar boven te laten komen.
Bij Deep Democracy benut je zowel de kracht als verbinding. Elke mening telt. Daarom beschouwt men Deep Democracy ook wel als een filosofie. Het doel is ‘samen te vechten’ voor de hoogst haalbare oplossing.
De Deep Democracy methode kan wellicht het best beschreven worden door de filosofie samen te vatten in één zin:
Dat wat gezegd moet worden,
gezegd kan worden.