De SCAMPER methode is een creatief denk- en probleemoplossende techniek om ideeën te genereren. Het is een lateraal denkproces die je helpt met het verkennen van nieuwe mogelijkheden.
SCAMPER is het beste te omschrijven als het hanteren van 7 provocatieve lenzen. Door elke keer op een andere manier naar de voorliggende uitdaging door een andere lens te kijken ontstaan nieuwe inzichten. De SCAMPER techniek kan worden ingezet voor het verbeteren van bestaande of het creëren van nieuwe producten of diensten.
SCAMPER is een acroniem voor Substitute, Combine, Adapt, Modify, Put to another use, Eliminate en Reverse. De Nederlandse en overige Engelse benamingen volgen later in dit artikel. Wat een leuk weetje is dat de Nederlandse vertaling van het Engelse woord scamper: racen of rennen is.
Achtergrond SCAMPER
Het is zeker handig om de achtergrond van SCAMPER te kennen, want dan begrijp je meteen waar deze techniek of methode voor staat. De bedenker van SCAMPER, Bob Eberle, heeft veel van de vragen die in brainstormen worden gehanteerd, in een ander perspectief geplaatst. Eberle wilde studenten een gestructureerd proces aanbieden om coöperatief leren te ondersteunen.
Het doel van coöperatief leren is namelijk dat men leert samenwerken en elkaar nodig heeft om resultaat te behalen. Heel herkenbaar in Agile werken. Na het kiezen van een uitdaging en/of idee hanteert een team de SCAMPER methode, waarin ze in 7 stappen de activiteit uitvoeren die overeenkomen met de letters in de naam.
De SCAMPER methode is zo eenvoudig, dat deze techniek ook zijn weg naar het bedrijfsleven heeft gevonden. Deze techniek wordt bijvoorbeeld regelmatig ingezet voor Design Thinking en ook voor Lean in de verbeterfase.
Hoewel er verschillende creatieve denk- en probleemoplossende technieken zijn, wordt SCAMPER gezien als een van de gemakkelijkste en meest directe methoden.
Hoe werkt de SCAMPER techniek?
De SCAMPER-techniek is gebaseerd op het idee dat wat nieuw is, eigenlijk een aanpassing is van bestaande oude dingen om ons heen. De SCAMPER-methode heeft tot doel zeven verschillende denkwijzen te bieden om innovatieve ideeën en oplossingen te vinden.
Voor jouw gemak is eerst een globaal overzicht in 5 stappen beschreven. SCAMPER werkt als volgt:
- Neem eerst een bestaand product of dienst of idee dat je wilt verbeteren of dat een goed uitgangspunt kan zijn voor toekomstige ontwikkeling.
- Stel onderstaande 7 vragen.
- Pas de vragen toe op elk relevant aspect specifiek voor jouw doeleinden of purpose. Denk hierbij bijvoorbeeld aan: waarden, welke diensten,welke type dienstverlening, prijzen, markten, voordelen, touchpoints of productattributen.
- In de hoeveelheid antwoorden die je hebt zoek je naar haalbare oplossingen. Welke ideeën kun je wellicht inzetten om een nieuw product te creëren of een bestaand product te ontwikkelen?
- Rangschik de ideeën, bijvoorbeeld in 3 groepen: bruikbaar, enigszins bruikbaar of niet bruikbaar. Neem de (enigszins) bruikbare ideeën en werk ze verder uit.
De zeven lenzen van SCAMPER
Bij het oplossen van problemen of het stimuleren van creativiteit tijdens brainstormsessies hanteert SCAMPER zeven lenzen.
De zeven lenzen zijn: Combineren, aanpassen, wijzigen, op een andere manier gebruiken, elimineren en omkeren. Deze lenzen staan voor de benodigde zienswijze met bijbehorende vragen die beantwoord kunnen worden. Bij alle onderstaande technieken zal een korte omschrijving staan, gevolgd door voorbeeldvragen.
Vervangen (Substitute)
In dit onderdeel van de SCAMPER techniek richt de sessie zich op: Vervangen. Men gaat op zoek naar mogelijkheden als men de vraag stelt: Wat is te vervangen?
De vervangende techniek richt zich op de onderdelen in het product, de dienst of de oplossing die door een andere zou kunnen worden vervangen.
Denk aan jouw product, mensen, onderdelen, materialen, product, dienst of processen door iets anders te vervangen.
Voorbeeldvragen van Vervangen:
- Wie of wat kan er vervangen worden zonder het proces te beïnvloeden?
- Wat kan ik vervangen om een verbetering aan te brengen?
- Welke materialen of middelen kunnen worden vervangen om het product te verbeteren?
- Kan ik een onderdeel door een ander onderdeel vervangen of onderdelen vervangen?
- Kan ik andere processen of procedures gebruiken?
- Wie kan in plaats daarvan erbij betrokken worden?
- Wat gebeurt er als we een deel van het project vervangen door een ander deel?
- Is het product ook voor een andere toepassing bruikbaar?
- Waar anders kun je het product verkopen?
- Kan ik mijn gevoelens of houding ertegenover veranderen?
- Welk proces zou in plaats daarvan kunnen worden gebruikt?
- Kan ik andere processen of procedures gebruiken?
- Kunnen we het huidige apparaat vervangen door een ander beter apparaat?
- Kan ik de regels veranderen?
- Kunnen we het proces vervangen door een eenvoudiger proces?
- Zullen we de naam vervangen?
Zoals je ziet is het vrij eenvoudig om vragen te bedenken die in deze stap gebruikt kunnen worden. De vervangende techniek heeft als voordeel dat het alternatieve out-of-the-box oplossingen aanbiedt om tot actie te komen.
Combineren (combine)
Met de combineren techniek in het SCAMPER stappenplan onderzoek je de mogelijkheden om twee ideeën, twee (delen van) processen of (delen van) producten samen te voegen. Het samenvoegen van twee sterke ideeën kan leiden tot geheel nieuwe producten. Denk bijvoorbeeld aan een mobieltje waar een camera aan werd toegevoegd.
Zoals eerder beschreven gaat SCAMPER ervan uit dat wat nieuw is vaak de samenvoeging van bestaande dingen is. Het ‘combineren’ is hier een goed voorbeeld van. De belangrijkste vragen die gesteld zouden kunnen worden zijn:
- Zijn er functies, elementen, onderdelen of processen die samengevoegd kunnen worden?
- En, leveren ze voordelen op?
Voorbeeldvragen van Combineren:
- Kunnen we twee stappen van het proces samenvoegen?
- Wat kan worden samengevoegd?
- Kunnen we twee of meer componenten combineren?
- Wat kan ik combineren om de productiekosten te verlagen?
- Kan ons bedrijf middelen combineren met een andere partner in de markt?
- Welke materialen kan ik combineren?
- Kunnen we technologieën combineren?
- Kan het product ook voor een ander doel gebruikt worden?
- Hoe kun je bepaalde onderdelen verbinden?
- Wat kan ik combineren om het aantal toepassingen te maximaliseren?
- Kan het product ook voor een ander doel gebruikt kunnen worden?
- Welke oorspronkelijke doelen zou men kunnen combineren?
- Waar kan ik synergie opbouwen?
Wederom een aantal ‘open deur’ vragen, maar de verkregen antwoorden zijn dat niet. Het toepassen van de gecombineerde techniek brengt inzichten in de mogelijkheden om twee ideeën, stadia van het proces of product samen te voegen tot één enkele efficiëntere output.
Aanpassen – Adapt
Met de Aanpassen techniek richt je je op het aanpassen van het product, probleem of proces (of de dienst) om een beter resultaat te krijgen. Je kunt hier ook een situatie geheel of gedeeltelijk veranderen of het product aanpassen. De (functie)aanpassingen kunnen van heel klein tot zeer omvangrijk zijn.
De vragen behorend bij ‘Aanpassen’ hebben als doel om nieuwe inzichten te verkrijgen door attributen weg te laten of toe te voegen. Gericht op belangrijke onderdelen.
De vraag is kunnen we verschillende ideeën aanpassen, samenvoegen of toevoegen van andere processen, producten of andere bedrijfstakken/ industrieën. Kortom, wat kan ik leren van anderen?
Voorbeeldvragen van Aanpassen:
- Welk deel van het product kan ik veranderen?
- Wat moeten we veranderen om betere resultaten te bereiken?
- Kan ik de context of doelgroep aanpassen?
- Wat kan er nog meer worden gedaan in deze specifieke taak?
- Kan ik de eigenschappen van een onderdeel wijzigen?
- Hoe kunnen we het bestaande proces verbeteren?
- In welke andere context kan het product geplaatst worden?
- Hoe kunnen we het bestaande product aanpassen?
- Is er iets vergelijkbaars dat je kunt toepassen op het bestaande probleem?
- Hoe kunnen we het proces flexibeler maken?
- Zijn er vergelijkbare situaties uit het verleden?
- Kan ik de eigenschappen van een onderdeel wijzigen?
Je doet inspiratie op door de context te veranderen, door de juiste vragen ga je anders denken over aanpassen, kopiëren of ‘lenen’.
Modificeren (Modify, minify or magnify – wijzigen, minimaliseren of uitvergroten)
Veelal is modificeren de stap in het proces waar de focus zou kunnen liggen. Modificeren is namelijk de tweede vorm van aanpassen. Hier kijk je meer naar de mogelijkheden om het totale proces te veranderen. Het is de bedoeling dat je bij modificeren ook anders naar het probleem gaat kijken o.a. door perspectief verandering.
Dit doe je door een eigenschap te overdrijven. Het is gemakkelijker om te bepalen welke componenten belangrijk zijn als je gaat vergroten of te verkleinen. Het is het aanpassen van het product, probleem of proces door meer of minder zaken te benadrukken! Je kan in deze stap het ook hebben over het veranderen van de vorm en de attributen. Je kijkt immers naar het totale proces om te verbeteren in deze stap van de SCAMPER methode.
In deze stap vraag je je af of je het product of dienst op de een of andere manier kan wijzigen. Voeg je bijvoorbeeld waarde toe door bijvoorbeeld kleur, geluid of vorm te veranderen.
De vragen van Modificeren:
- Wat kan ik uitvergroten of vergroten?
- Wat kan ik afzwakken of verwijderen?
- Welke verandering zou je kunnen doen?
- Wat als we een dubbele consumentenbasis hadden?
- Kun je de betekenis veranderen?
- Als de markt anders was, hoe zou het proces er dan uitzien?
- Wat kan ik hoger, groter of sterker maken?
- Kunnen we het proces veranderen om efficiënter te werken?
- Hoe kan ik extra waarde toevoegen?
- Kan ik de snelheid of frequentie verhogen?
- Wat zou er gemoderniseerd kunnen worden?
- Kan ik extra functies toevoegen?
- Wat is te verwijderen of kleiner te maken. Maar ook: lager, korter, lichter, stroomlijnen of op te splitsen.
- Kan ik de vorm, afmetingen of kleuren overdrijven?
Naar een ander gebruik (Put to another use, een andere toepassing)
In Agile benaderingen ook wel Purpose genoemd.
Deze SCAMPER techniek gaat over hoe het huidige product of proces in een andere context plaatsen? Door een ander gebruik te bedenken, nieuwe markten te betreden of hoe het bestaande product te gebruiken om problemen elders op te lossen.
Je onderzoekt in deze fase hoe je het huidige product, dienst of idee voor andere doeleinden kunt inzetten. Dus zijn de volgende vragen een mooie richtlijn om tot een ander gebruik te komen, de Purpose vragen:
- Waar zou je het in de huidige toestand nog meer voor kunnen gebruiken?
- Welke andere onderdelen in het bedrijf kunnen het product nog meer gebruiken?
- Hoe zou een ‘oudere’ het gebruiken, of een kind?
- Wie of wat kan het nog meer gebruiken?
- Wat als we ons richten op een andere marktsegmentatie voor het huidige product?
- Zijn er nieuwe manieren om het in zijn huidige vorm te gebruiken?
- Wat zijn andere manieren om het te gebruiken?
- Zouden er andere mogelijke toepassingen zijn als ik het product zou aanpassen?
- Kunnen we het afval recyclen voor een ander gebruik?
- Hoe kan ik iets op een bepaalde manier hergebruiken, wat moeten we daarvoor doen?
- Wat zijn de voordelen voor het product als het elders wordt gebruikt?
- Kunnen we een specifieke stap in het proces toevoegen om een andere te vervangen?
Kortom, hierbij kijk je naar het bestaande product, dienst of idee en onderzoek je of er andere gebruikers of nieuwe marktsegmenten of oplossingen gedefinieerd kunnen worden. Je gaat op zoek naar wat je moet doen om nieuwe marktsegmenten te betreden of nieuwe gebruikers te benaderen.
Elimineer (Eliminate – vereenvoudig)
Kunnen onderdelen van het proces worden geëlimineerd om het procesproduct of de procesdienst te verbeteren? Zijn er onnodige onderdelen in het proces, product of dienst. Deze ga je hier verkennen in de zesde stap van de SCAMPER methode.
De hoofdvraag die je hier gaat bespreken is wat er gebeurt als je een deel van het proces of product verwijderd. Maakt dit het makkelijker of werk je hier omheen?
Je gaat het wegsnijden of bijschaven van je product, dienst of idee bespreken. Hier komen wel eens de emoties los, want toevoegen is leuker dan weghalen. Toch is deze stap belangrijk want je beperkt de uitdaging tot wat absoluut nodig is. Hoe wel een Minimum Viable Product (MVP) niet in deze theorie is meegenomen is het een mooi voorbeeld.
Vragen om te Elimineren:
- Hoe kunnen we dezelfde output bereiken met weglating van een specifiek deel ?
- Wat zou er gebeuren als ik een onderdeel of een deel ervan zou verwijderen?
- Wat zouden we doen als we met de helft van de middelen moesten werken?
- Kan ik de tijd of componenten verminderen?
- Hebben we dit specifieke onderdeel nodig?
- Kunnen we regels of voorschriften schrappen?
- Kan ik mijn product opsplitsen in verschillende onderdelen?
- Hoe verminderen wij onze inspanningen?
- Wat is overbodig of niet essentieel?
- Hoe besparen we kosten?
- Kunnen we het product, dienst of idee vereenvoudigen?
Om de sessie goed te richten is het handig om aan te geven dat onnodige middelen of stappen beslag leggen op beperkte middelen. Middelen die eventueel ook gebruikt kunnen worden om te innoveren. Daarnaast is het onverstandig om attributen toe te voegen waar geen vraag naar is. Zie het artikel: Theory of Constraints van Goldratt.
Omkeren (Reverse – Herschikken)
Als laatste van de zeven vragen in de SCAMPER methode wordt de omgekeerde of herschikte techniek beschreven. In deze stap draai je alles om of binnenste buiten. Wat gebeurt er als je het hele proces omkeert?
Deze omgekeerde techniek is bedoeld om de mogelijkheden te onderzoeken bij het veranderen van de volgorde van het proces in de productielijn. Want het omkeren van het proces of een deel ervan kan helpen bij het oplossen van problemen of het produceren van meer innovatieve output.
De hoofdvraag die je kunt stellen is: Wat zou ik doen als ik dit proces omgekeerd zou moeten doen?
De voorbeeldvragen bij Omkeren:
- Wat zou er gebeuren als we het proces omkeren?
- Wat als een deel van het probleem, product of proces omgekeerd wordt uitgevoerd?
- Kunnen we elementen uitwisselen?
- Hoe kunnen we de huidige status herschikken voor een beter resultaat?
- Kan ik onderdelen, het patroon of de lay-out andersom monteren?
- Is het tempo of schema te wijzigen?
- Hoe kunnen we de vloerindeling veranderen?
Zoals je ziet is het omkeren beperkter in het aantal voorbeeldvragen. Vrij logisch omdat dit situatie specifieker is dan de andere vraagstellingen. In de praktijk is dit een uitdagende stap, mensen moeten (durven) loslaten.
Samenvatting
De SCAMPER-techniek is een van de eenvoudigste en meest directe methoden om creatief te denken en problemen op te lossen.
Sommigen benoemen de SCAMPER methode een brainstorm techniek, anderen zien het als een lateraal denkproces. Hoe dan ook, door anders te kijken met behulp van een aantal technieken of vraagtypen helpt de SCAMPER methode met het genereren van ideeën en oplossingen voor nieuwe ideeën, producten en diensten. Innovatie en creativiteit!
SCAMPER is een acroniem dat uit de afkorting van SCAMPER bestaat: Substitute, Combine, Adapt, Modify, Put to another use, Eliminate en Reverse.
In het Nederlands: vervangen, combineren, aanpassen, modificeren, op een andere manier gebruiken, elimineren en omkeren. Met behulp van deze 7 invalshoeken worden uitdagingen bekeken. Deze holistische benadering stimuleert innovatie en creativiteit en maakt het mogelijk om de beste beslissingen te nemen.
Er zijn meer creatieve denk- en probleemoplossende technieken, zoals bijvoorbeeld de zes denkhoeden van De Bono, de negatieve brainstorm of het denkmodel van Hurson. De SCAMPER methode wordt gezien als een van de gemakkelijkste en meest directe technieken.
Een ander interessant artikel is het interventie model van Heron.