De OODA loop is een strategisch besluitvormings- en leerproces dat je hanteert om snel te reageren wanneer omstandigheden veranderen.
OODA kan ook worden omschreven als een model van individueel en organisatorisch leren en aanpassen. De OODA loop is een acroniem dat de vier stappen van besluitvorming beschrijft: Observe, Orient, Decide en Act. De ‘Loop’ beschrijft dat het een continue proces is, het is een cyclus.
In het Nederlands staat OODA voor: observeren, oriënteren, beslissen en handelen. OODA pas je met name toe als de omstandigheden snel veranderen, het is binnen agile werken een goed alternatief voor de PDCA-cirkel.
Het model is ontwikkelt door John Boyd, een voormalig Amerikaans gevechtspiloot. Dat een militair het model heeft bedacht, zegt wellicht al genoeg over in welke omstandigheden het model is ontstaan.
In de kern beschrijft de ODAA loop dat snelheid om een strategie te bedenken belangrijk is, maar de vaardigheid om tactieken te veranderen als de omstandigheden veranderen net zo belangrijk is.
Het model is wetenschappelijk niet bewezen en ook niet beschreven in een boek van Boyd. Dat is bijna vanzelfsprekend te noemen, Boyd was namelijk ook een militair strateeg, waardoor veel van zijn ideeën lange tijd geheim zijn gebleven. Een aantal militair deskundigen noemen de naam van Boyd in combinatie met militaire strategen als Sun Tzu en Carl Von Clausewitz.
Het model is echter vaak gepresenteerd en heeft zich in de praktijk bewezen. Wat doe je als de situatie dermate snel verandert dat er geen tijd is om het perfecte plan te maken? Dan gebruik je de OODA loop als een besluitvormings- en een leerproces.
De OODA loop was zijn tijd ver vooruit, door agile werken kom dit model uit de jaren 50 weer naar de voorgrond.
Waarom OODA?
De bedenker John Boyd was overtuigd dat de sleutel tot succes in de onzekere, moderne wereld niet gebaseerd kon zijn op een specifiek idee of vast geloof, maar dat de basis van succes werd gelegd door het vermogen om snel van overtuiging te veranderen in een snel veranderende en onzekere omgeving.
Voorstaand lijkt nu een open deur, maar wellicht herken je als agile werkende ook nu nog dat het ‘Wat” en ‘Hoe’ soms belangrijker lijken dan het ‘Waarom?’ Terwijl de ‘waarom’ vraag veel bepalender is. Juist dan is de OODA loop van belang, het model creëert focus op de output en minder op de onzekere input.
Voor organisaties is het inmiddels ook wel duidelijk dat verschuiving naar een groter aanpassingsvermogen en snelheid nodig is om te kunnen overleven. De gedachte is immers synoniem voor agile werken.
OODA versus PDCA
De PDCA-cirkel van Deming gaat ervan uit dat er tijd en ruimte is om goed een PDCA cirkel te doorlopen en dat er sprake is van een redelijke voorspelbaarheid. Dat is echter niet altijd het geval. Een risico van de PDCA cirkel is o.a. is dat er geen besluit in de plan-fase wordt genomen, omdat de omstandigheden continu veranderen.
Bij PDCA controleert het management of de uitvoering goed is gegaan en/of er bijgesteld dient te worden. Een gebruikelijke Lean techniek.
Bij OODA is er een visie op het gewenste resultaat en hoe er mag worden gehandeld door het team in verschillende situaties. Een agile team heeft de juiste hulpmiddelen om zelfstandig een beslissing te nemen en dan tot actie over te gaan.
Zoals je bovenstaand leest zorgt OODA voor een grotere wendbaarheid. Het management zorgt ervoor dat een team zelfstandig de problemen kan oplossen. Net als een gevechtspiloot dat heeft geleerd.
Hoewel de PDCA inmiddels niet zo star meer is, want er word ook rekening gehouden met aanpassingen, maar in de kern is er een andere wijze van sturen door het management.
Een ander groot verschil is het uitgangspunt dat beide cirkels nemen. PDCA gaat uit van ‘plannen en voorspelbaarheid’. OODO beschrijft dat omstandigheden dermate snel kunnen veranderen, dat je continu in staat moet zijn om je aan te passen.
Overigens bewijst de PDCA-cirkel elke dag zijn bestaansrecht in veel organisaties, maar het is absoluut interessant om de verschillen te kennen.
Wellicht helpt de volgende quote om te zien waar dit artikel heen gaat:
There is no such thing as the perfect plan!
Waar staat OODA voor?
OODA staat voor: Observe, Orient, Decide en Act. Deze fasen vormen samen een proces waardoor een individu, team of organisatie snel een beslissing kan nemen en zich kan aanpassen op de snel veranderende externe omgeving.
De snel veranderende omgeving is een van de redenen waarom agile werken zich zo snel heeft ontwikkelt.
John Boyd splitst dit besluitvormingsproces in vier onderling samenhangende en overlappende hoofdprocessen ook wel fasen genoemd: Observatie, Oriëntatie, Beslissing en Actie.
In onderstaande afbeelding de OODA-loop van John Boyd.
Deze vier fasen worden nu beschreven:
Fase 1 Observatie – Observe
De eerste fase in de OODA loop is observatie. In deze fase wil je heel snel begrijpen wat er aan de hand is. Je gaat gegevens verzamelen en vraag je af wat (niet) belangrijk is.
Aannemelijk is dat ook jouw organisatie gebruik maakt van allerlei parameters om de externe omgeving te monitoren. Maar dat word hier niet bedoelt.
De kern van deze fase is namelijk de snelheid van verzamelen en de hoeveelheid die je in korte tijd kunt verzamelen. Je verzamelt met gebruikmaking van al jouw zintuigen zo veel mogelijk gegevens en evalueert deze direct. Het advies van Boyd is om vanuit jezelf en vanuit een ander te kijken naar wat je waarneemt.
Stel je daarbij eens de volgende vragen:
- Wat gebeurt er dat mij zou kunnen raken, beïnvloeden of een blijvend effect op mij kan hebben?
- Wat gebeurt er nu eigenlijk ‘in het moment’?
- Vergelijk de huidige situatie met de zich ontwikkelende situatie. Wat verandert er in de omstandigheden?
- Wat zou de ander kunnen doen?
Deze lijst kan je nog veel uitgebreider maken, maar waar het echt om gaat is dat je snel een eerste observatie hebt. De eerste voorsprong op jouw concurrent zou hier al kunnen ontstaan, gewoonweg omdat je sneller bent.
In de afbeelding zie je 4 invoer- en 2 feedback lijnen bij observatie, deze input neem je mee in observaties. Punt 1 tot met 3 neem je in de eerste loop al mee. Punt 3 is namelijk de beslissingsbevoegdheid die in eerdere instantie al is gedelegeerd. De andere input komt mee in alle opvolgende rondes. Dit word verder toegelicht in de onderstaande fasen.
Wellicht herken je deze fase ook in allerlei AI modellen, continu monitoren deze modellen of de parameters overeenkomen met uitgangspunten.
Fase 2. Oriëntatie – Orient
De tweede fase van de OODA loop is oriëntatie. Dit staat voor het formuleren van scenario’s o.b.v. wat je hebt waargenomen in de Observeer fase.
Je gaat gegevens in informatie omzetten en je stelt de opties vast. Daarbij interpreteer je wat wel en niet bij jezelf, team of organisatie past en ook welke scenario’s passen bij de concurrent.
Deze fase heeft als doel om de snelheid en effectiviteit te verhogen. Elke nieuwe waarneming wordt direct meegenomen in de orientatie-fase. De ‘Loop” wordt immers meerdere keren doorlopen.
Van belang is dat Boyd aangeeft dat bij oriëntatie 5 belangrijke invloeden een rol spelen, dit zijn
- Culturele tradities.
- Genetisch erfgoed.
- De mogelijkheid om te analyseren en te synthetiseren.
- Eerdere ervaringen.
- Analyse en nieuwe informatie.
Vrij vertaald, jouw persoonlijke waarneming zal een andere oriëntatie geven dan dezelfde waarneming door een ander.
Bovenstaande wordt in andere modellen ook wel ordening genoemd. Bij ordening is het van belang dat je je realiseert dat oriëntatie een weerspiegeling is van jouw kijk op de wereld en ook de mate waarin je de wereld kunt zien. Beiden bepalen mede de mogelijkheden. Daar ontstaan ook de verschillen, als je kijkt vanuit een organisatie perspectief. De mogelijke scenario’s worden beperkt door de mogelijkheden van een organisatie.
Jouw concurrent zal hoogstwaarschijnlijk bij exact dezelfde informatie een andere beslissing nemen.
Bij gebruik van AI zal zodra er een afwijking wordt geconstateerd de scenarios worden doorlopen.
Fase 3. Beslissing – Decide
Je hebt de beschikbare gegevens geordend, maar wat is jouw beslissing?
Een goede beslisser weet dat er is nooit voldoende informatie is om een gegarandeerde succesvolle uitkomst te krijgen. Al jouw observaties zijn geïnterpreteerd in de oriëntatie fase en nu komt het op jou aan. Hoe goed is het ‘huiswerk’ wat je tot nu toe hebt gedaan? Wat is jouw kijk op de ontstane situatie?
Je combineert de eerder gekregen omgevingsscenario’s met de response scenario’s en je kiest. Het enige wat echt telt is dat je een bewuste keuze maakt, daarbij is jouw perspectief bepalend. Kies het beste scenario! Niets doen of een eerdere beslissing terugdraaien is volgens Boyd ook een keuze, mits deze bewust word gemaakt. Kies en behoud de voorsprong op je concurrent.
A good plan executed now, is better than a perfect plan next week.
General Patton
Het komt er in het OODA-model simpelweg op neer dat welke keuze je ook maakt, deze niet blijvend is. Elke nieuwe waarneming zal worden omgezet in informatie en bieden nieuwe beslismogelijkheden.
Deze fase is vaak bepalend. De keuze ‘niets doen’ komt vaak voor in organisaties waar wordt afgerekend bij een verkeerde beslissing. In dit type organisatie durft niemand meer een beslissing te nemen. Vooral niet als morgen al kan blijken dat de beslissing van vandaag, morgen bij nieuwe informatie de verkeerde blijkt. Het niet nemen van een beslissing kan echter desastreus uitpakken. Waarbij nu al middelen worden verspild en/of er sprake is van een sneller handelende concurrent.
Bij toepassing van een AI-model zal in deze fase de diverse opties worden doorberekend en zal bekeken worden welke optie de meest geschikte lijkt.
Bij AI zal een beslissing worden genomen op basis van de oriëntatie fase.
Fase 4. Actie – Act
De laatste Fase in de OODA-cylus is de genomen beslissing doorvoeren. Wat deze stap belangrijk maakt is dat de gekozen actie ook snel wordt uitgevoerd. Nogmaals geef de concurrent geen tijd om aan te haken, hou het OODA tempo hoog.
Zoals je zult begrijpen is het kernpunt dat er steeds weer nieuwe informatie beschikbaar komt en elke keer zal de impact moeten worden bepaald. Het is dus een iteratief proces.
Maar wacht! Je hebt zojuist een actie ondernomen! Je gaat direct terug naar de observeer-fase om waar te nemen wat er gebeurt door de genomen beslissing en de gekozen actie. Deze cyclus blijft doorgaan totdat de uitdaging is voltooid of totdat men de uitdaging niet meer relevant vindt.
Bij AI zal gehandeld worden of het model zal aangepast dienen te worden. Je vraagt je wellicht af, waarom AI als voorbeeld in dit artikel is meegenomen. De reden hiervoor is eenvoudig. De huidige rekenkracht bij AI is dermate groot, dat heel veel verschillende scenario’s in een oogwenk kunnen worden doorgerekend.
De start van de loop, naar het eind van de loop en de volgende opnieuw starten kent een snelheid die Boyd graag had gezien. In zijn tijd was de mens echter de snelste rekenmachine, als er veel variabelen een rol speelde. Toch zijn zijn basis principes ongewijzigd gebleven.
Waarom past OODA zo goed bij Agile werken?
Feitelijk omdat de OODA-loop vrijwel alle componenten die later in agile werken zijn opgenomen in het model al voorkomen. Laten we de belangrijkste eens opsommen:
- Kleine iteratieve stappen
- Eindresultaat is niet bekend
- Teams passen gedrag aan als men denkt effectiever te kunnen handelen.
- Agile en OODA hebben sterke voorkeur voor snelheid en wendbaarheid boven complexiteit en compleetheid.
- Snelheid en flexibiliteit met een mate van, maar niet rigide voorgeschreven, voorspelbaarheid en verantwoording.
- Snelheid van strategie is belangrijk, maar tactiek verandert als de omstandigheden veranderen.
De OODA loop beschrijft ook dat beperkt chaos toelaten in het systeem voordelen oplevert. Dit doe je door jouw zekerheden los te laten. In het agile werken noemen we dit complexiteit en de randen van chaos. Zie het artikel De Stacey Matrix. Volgens Stacey zijn dit de velden waar agile werken tot zijn recht komt.
Overigens bracht John Boyd ‘chaos’ meer als een manier om verwarring bij de tegenstander neer te leggen. Waardoor deze achter de feiten aan blijft lopen.
Samenvatting
De OODA loop is een strategisch besluitvormingsmodel dat je hanteert om snel te reageren wanneer omstandigheden veranderen. De OODA loop is een acroniem van Observe, Orient, Decide en Act. De ‘Loop’ beschrijft dat het een continue proces is, het is een cyclus.
De OODA loop is bedacht, toegepast en gebaseerd op gevechtssituaties, maar dat geldt ook voor organisaties in een concurrerende omgeving. Het gevecht om te voldoen aan de voortdurend wijzigende klantwens, staat voor veel organisaties immers gelijk aan voortbestaan.
Elke organisatie zal zijn eigen scope hebben, maar ga er gemakshalve van uit dat ook de concurrent een OODA-cyclus hanteert. Ook zij
- Verzamelen informatie
- Vormen hypothesen over de activiteit van de klant en de intenties van de concurrenten
- Nemen beslissingen en
- Acteren / handelen daarnaar.
Of te wel de OODA loop. In de meeste gevallen zal men een model met een andere naam hanteren. Wat de OODA cyclus echter heel specifiek maakt is dat een concurrent niet de tijd mag krijgen om te handelen o.b.v. jouw OODA. Je blijft voorlopen!
Aan de andere kant dien je er voor zorg te dragen dat je niet handelt o.b.v. een OODA van een ander. De ‘chaos’ die de ander creëert belemmert jouw organisatie in haar ontwikkeling. Je hebt dan te zorgen voor een alternatief die het speelveld verandert.
Wat het model als extra bied (t.o.v. PDCA cirkel van Deming) is de scherpe focus op oriëntatie en beslissen. De nadruk op snelheid, ook bij onvolledige informatie is verhelderend. Dit is vaak de reden waarom start ups zo hard groeien.
Het allerbelangrijkste is echter dat het model een voortdurend proces beschrijft, waarbij elke verandering in de omgeving een loop doorgaat.
Alleen tijdig anticiperen op de veranderingen in de omgeving zal kunnen leiden tot succes. Dat is herkenbaar voor iedereen in een agile omgeving.