De ijzeren driehoek beschrijft dat alle activiteiten op het werk met elkaar verbonden zijn door 3 elementen: scope, tijd en kosten. Men hanteert een driehoek om duidelijk te maken dat elke verandering direct impact heeft op de andere twee.
Wellicht ken je de ijzeren driehoek onder een andere naam: Iron Triangle, Triple Constraints, Project Triangle, project driehoek of duivelsdriehoek.
De ijzeren driehoek is al decennia een bekend gegeven in projectmanagement. Door agile werken is er echter een variant ontstaan, je kunt een keuze maken tussen de vertrouwde voorspellende methode of de recentere agile adaptieve methode. Daarmee bepaal je tevens welke factoren de hoogste prioriteit krijgen.
In dit artikel zal eerst de voorspellende methode worden beschreven, daarna de adoptieve methode.
Waarom een driehoek?
Een driehoek is grafisch een goed middel om verbanden te tonen. De standaardcomponenten van elke activiteit zijn: scope, tijd en kosten.
Er zijn heel veel varianten en aanvullingen op deze 3 componenten gemaakt. Een aantal auteurs hanteren kwaliteit als vierde component, waardoor de driehoek een vierkant wordt. Hoewel daar ook goede argumenten voor zijn, wordt in dit artikel kwaliteit anders getoond.
In meerdere agile varianten is ‘scope’ vervangen voor functionaliteit. Vrij logisch omdat agile in de IT-wereld is ontstaan, toch zal in dit artikel verder het woord ‘scope’ gehanteerd worden. Het woord ‘scope’ kan je dus ook lezen als features en functionaliteit.
Hoe werkt de driehoek?
Laten we eens op een simpele manier beschrijven hoe het werkt:
‘Ik weet wat ik wil bouwen. Op basis van die kennis kan ik voorspellen hoeveel het zal kosten en hoe lang het zal duren.’
Herkenbaar? De simpelste benadering is dan dat geld bepaalt wat er opgeleverd kan worden en in welke tijd dit kan plaatsvinden. Daarbij gaan we er wel van uit dat je geen concessies doet aan kwaliteit.
Omdat alles met elkaar verbonden is volgt daaruit:
- Als je het budget beperkt, bereik je minder.
- Als je de reikwijdte van jouw ‘scope’ verbreedt, duurt het langer en kost het meer.
- Wanneer de deadline naar voren wordt gehaald kost het meer.
En dat betekent:
Dat je de stakeholders heel goed kunt uitleggen, waarom bepaalde zaken niet veranderd kunnen worden. Het kost immers tijd en geld. Wat je vooral ziet is dat je heel goed achteraf kunt uitleggen, waardoor verschillen zijn ontstaan. In de praktijk zal je vrijwel altijd moeten uitleggen waarom de voorspelling niet overeenkomt met de werkelijkheid.
Vanzelfsprekend zijn er uitzonderingen, maar dit is de basis van de ijzeren driehoek. Toch zijn er meerdere manieren om naar de driehoek te kijken, de eerste manier is de voorspellende methode.
De voorspellende methode
In de voorspellende methode gaat men voorspellen wat er gedaan moet worden, hoeveel het kost en hoeveel tijd daarvoor nodig is. Een plan gedreven systeem, eigenlijk wat in de voorgaande paragraaf is beschreven.
Voorspellend: de scope staat vast!
Een hard gegeven in de voorspellende methode is de scope, daar wil men niet van afwijken. De scope is immers de beschrijving van een voorspelling wat er bereikt dient te worden, men eist een aantal features of functionaliteiten. Dan ziet de ijzeren driehoek er als volgt uit:
De scope is de belangrijkste reden waarom tijd en budget is vrijgemaakt voor dit project. Na een zorgvuldige analyse, weging en keuze heeft men besloten om voor deze scope te gaan. Dat je dan niet wilt afwijken van de scope is vanzelfsprekend, want veranderingen in de scope leiden tot veranderingen in kosten en tijd.
Deze methode werkt uitstekend als we weten wat we willen bouwen van begin tot eind. Je herkent deze methode direct aan (project)requirements. De verplichte beschrijving van waar het later op te leveren eindproduct aan dient te voldoen.
In de voorspellende methode was voor de IT-wereld de scope een gegeven . In waterfall projecten werd doorlooptijd en uren (kosten) vrijwel altijd het hete hangijzer. Het risico lag immers regelmatig bij de leverancier i.v.m. een fixed price. Alleen bij wijzigingen in de scope, door de opdrachtgever, kon men onderhandelen over een ander tarief.
Dit is decennia lang de gebruikelijke methode geweest. Heel eerlijk, de voorspellende methode is voor velen nog steeds het eerste reflex als we iets gaan doen. En daar is niets mis mee! Zeker niet als er sprake is van een simpele of gecompliceerde omgeving. Zie hiervoor het artikel: De Stacey Matrix.
Zoals aangegeven is er ook een tweede methode. Voor een complexe omgeving is de adaptieve methode passender.
De adaptieve methode
De adaptieve methode vereist om een verandering van het paradigma. Je stapt namelijk over naar een waarde gedreven systeem.
Het uitgangspunt bij de adaptieve methode is dat we vooraf niet goed weten hoe we de scope goed kunnen beschrijven, want we weten nog niet hoe het eindproduct er uit gaat zien.
Veel belangrijker is echter dat we erkennen dat we niet alles weten. We zullen leren als we ons gaan bewegen in een bepaalde richting en dat we onze plannen onderweg zullen moeten aanpassen.
Bij het hanteren van de adaptieve methode ziet de ijzeren driehoek er als volgt uit:
In tegenstelling tot de voorspellende methode kiest men bij de adaptieve methode voor een grotere wendbaarheid. Deze agile benadering past goed in een complexe omgeving volgens Stacey.
In hanteren van de adaptieve methode is verstandig als je minimaal één van de volgende 2 wensen hebt: Je hebt op ‘hoog over’ een richting bepaald en/of je wilt wendbaar zijn.
Dit leidt tot twee vaststaande zekerheden in de driehoek. De tijd die beschikbaar is om een product increment op te leveren en hoeveel geld er beschikbaar is een gegeven. Kortom,
Adaptief: tijd en geld staat vast.
De simpele reden hiervoor dat als je dit niet doet het een eindeloos traject kan worden, zonder dat de klantwens ooit wordt ingevuld. De scope moet los blijven, want je wilt deze kunnen aanpassen tijdens je reis in de juiste richting.
In de IT wereld staan doorlooptijden en uren vast, hoewel de scope geprioritiseerd is blijft de vraag voor de klant: Wat ga ik krijgen? De klant heeft dus vaker het risico. Als tijd en uren vast staan praat je dus over functionaliteit. Wat kan er opgeleverd worden?
Hier is dus sprake van verwachtingsmanagement. Wat staat er (niet) op de backlog? De kernvraag is dan hoeveel moet er gemaakt worden en hoeveel kunnen we maken? De oplossing is vaak planning poker. Voor andere planningszaken worden bijvoorbeeld metrics ingezet, zoals velocity en burndown charts.
Toch is de driehoek nog steeds geldig, want een aanpassing in de scope zal een aanpassing in kosten en/of tijd tot gevolg hebben. In de driehoek heeft elke aanpassing altijd effect op een ander element.
Samenvatting
De regels van de ijzeren driehoek gelden altijd, een aanpassing op een element heeft altijd effect op minimaal één ander element. Er is echter een uitzondering: als je niet bereid bent om na een aanpassing aan 1 van de 3 elementen iets te veranderen, dan verandert je kwaliteit.
Het effect is afhankelijk van de gekozen methode, bij een voorspellende methode zal het effect plaatsvinden bij tijd en kosten.
Bij de adaptieve methode zal een verandering in de scope leiden tot een aanpassing in tijd en/of kosten. Weet je nog? Die twee staan vast aan het begin.
Werk je agile? Dan kies je voor de adaptieve methode, tenzij je een simpel project gaat doen waarvan de benodigde einduitkomst al volledig is uitgekristalliseerd.