180+ Cognitive Biases

Leestijd: 8 min.

Een overzicht van 180+ Cognitive Biases naar 4 categorieën en 21 gedragscomponenten. Met afbeeldingen en een verwijzing naar de beschrijving!

Iedereen kent meerdere cognitieve biases, toch zal je verrast kunnen zijn dat er 180+ biases zijn gedefinieerd en dit aantal nog steeds toeneemt. Vrijwel alle onderstaande 180+ biases zijn op basis van onderzoek tot stand gekomen.

De bronnen van onderstaande informatie zijn o.a: de Codex, Wikipedia en (wetenschappelijke) artikelen.

Waarom deze lijst met 180+ biases?

Omdat het interessant is! Als Agile Coach of facilitator neem je dingen waar en soms is het best uitdagend om te duiden wat je nu precies waarneemt. Met aannames kom je er in ieder geval niet. Actief luisteren, vragen stellen en/of omdenken helpt je verder, maar 180+ biases ‘weten’ is gewoon ontzettend fijn om in je rugzakje te hebben.

Derhalve is deze lijst samengesteld, het is namelijk interessant om te weten dat er 180+ biases zijn, dat je ze kunt rubriceren en vooral dat je ze daardoor gemakkelijker kunt herkennen.

Dit artikel vat 4 zeer uitgebreide artikelen samen, het is bedoeld om een bijna (maar nooit) volledig overzicht te krijgen van een enorme hoeveelheid aan biases.

180+ biases naar 4 categorieën

Als eerste het inzicht van de 4 categorieën. We verwijderen, bedenken, omzeilen en veranderen belangrijke feiten! We zijn minder rationeel dan we denken! Zie onderstaande afbeelding.

Wil je hier meer over lezen, lees dan het artikel: Wat is Cognitive Bias?

180+ biases naar 21 gedragscomponenten

Als tweede een overzicht van 180+ biases naar 21 gedragscomponenten, gekoppeld aan de categorie.

Zoals je in bovenstaande afbeelding kunt waarnemen is per categorie (met de klok mee) een oplopende nummering van 1 t/m 4 gehanteerd. Binnen een vak zie je een nummer per gedragscomponent.

Het handige is nu dat over 4 artikelen een oplopende nummering is gebruikt, zodat alle biases een uniek nummer krijgen. Waardoor jij sneller de juiste beschrijving van een specifiek cognitief vooroordeel kunt vinden.

6 artikelen over cognitive bias

Tot op heden zijn er 6 artikelen op agile4all.nl beschikbaar over het onderwerp cognitive bias :

Het basis artikel is: Wat is cognitive bias?

In de volgende 4 artikelen zijn de 21 gedragscomponenten incl. onderstaande 180+ biases beschreven:

• 42 Cognitive biases van Teveel informatie
• 63 Cognitive biases van Gebrek aan betekenis
• 47 Cognitive biases van De noodzaak om snel te handelen
• 31 Cognitive biases van Wat moet onthouden worden?

Het zesde artikel is Wat is de cognitive load theorie?, maar deze is niet opgenomen in onderstaande lijst.

180+ cognitive biases een (bijna) complete lijst

Als derde staat hieronder een lijst van 180+ biases. Elke bias is beschreven in een van de bovenstaande artikelen, maar kan echter ook verder uitgediept worden door zelf te Googlen.

Een aantal biases in onderstaande lijst zijn echter controversieel. Als dit bekend is staat het aangegeven in het desbetreffende artikel.

Deze lijst zal echter nooit compleet zijn, voortdurend worden nieuwe cognitive biases beschreven. Een voorbeeld hiervan is FOMO, Fear Of Missing Out. Deze staat bijvoorbeeld nog niet in de lijst, maar is echter wel beschreven in het basisartikel: Wat is cognitive bias?

Zoals aangegeven is dus per categorie een opsomming naar gedragscomponent en tevens de cognitive bias genummerd met een uniek nummer.

Toelichting en Tips

Een paar eenvoudige tips:

• In het Nederlands is Cognitive bias: Cognitief vooroordeel of – vooringenomenheid.
• Je kunt onderstaande lijst gebruiken om door te lopen, je kunt ook zoeken met Control+F (Microsoft) of Command+F (Apple).
• Er is sprake van consistent kleurgebruik. De kleur van een categorie in onderstaande lijst is gelijk aan de kleur in het desbetreffende artikel en de afbeelding.
• De Engelstalige benaming is overeenkomstig de Cognitive Codex.
• De Nederlandse vertaling is niet 100% adequaat, soms bestaat het begrip alleen in het Engels. De vertaling is met name bedoelt om ook te kunnen zoeken in het Nederlands.
• Vaak zijn er meerdere namen voor dezelfde bias, als deze bekend zijn staan ze in het desbetreffende artikel. Vind je een bias niet direct terug in onderstaande lijst, gebruik dan eventueel de zoekfunctie op de site.

Categorie 1. Cognitive Biases van Teveel informatie

Voor de volledige beschrijving lees je het artikel: Cognitive Biases van Teveel informatie

1.1 Informatie die al in je geheugen staat of vaak herhaald wordt, valt het ons eerder op. Iets wat recentelijk in het geheugen is geladen merken we ook eerder op. 12 biases:

1.1.1 Beschikbaarheid Heuristiek – Availability heuristic

1.1.2 Aandachtsbias – Attentional Bias

1.1.3 Illusoire waarheidseffect – illusory thruth effect

1.1.4 Loutere Blootstellingseffect – Mere exposure effect

1.1.5 Context Effect

1.1.6 Hulpmiddelen-afhankelijk vergeten – Cue dependent forgetting

1.1.7 Stemmings-Congruent Geheugen bias – Mood-Congruent memory bias

1.1.8 Frequentie Illusie – Frequency illusion

1.1.9 Baader-Meinhof Fenomeen – Baader-Meinhof Phenomenon

1.1.10 Empathie kloof – Empathy gap

1.1.11 Omissie Vooroordeel – Omission Bias

1.1.12 Basistarieffout – Base rate fallacy

1.2. Bizarre, grappige, visueel opvallende of antropomorfe dingen vallen meer op dan niet-bizarre of niet-zinvolle dingen. 6 biases:

1.2.1 Bizarheidseffect – Bizarreness effect

1.2.2 Humor Effect

1.2.3 Von Restorff Effect (Isolatie Effect)

1.2.4 Beeldsuperioriteitseffect – Picture superiority effect

1.2.5 Zelf-Relevantie Effect – Self-Reference Effect

1.2.6 Negativiteits vooroordeel – Negativity bias

1.3 Het valt ons op als er iets verandert. 8 biases:

1.3.1. Verankering – Anchoring

1.3.2 Conservatisme – Conservation

1.3.3 Contrast Effect

1.3.4 Distinctie Bias – Distinction effect

1.3.5 Focus Effect – Focusing effect

1.3.6 Framing Effect

1.3.7 Geld Illusie – Money illusion

1.3.8 Wet van Weber-Fechner – Weber-Fechner law

1.4 We worden aangetrokken tot details die onze eigen bestaande overtuigingen bevestigen. 13 biases:

1.4.1 Bevestigingsvooringenomenheid – Confirmation Bias

1.4.2 Congruentie Vooringenomenheid – Congruence bias

1.4.3 Rationalisatie na aankoop – Post-purchase rationalization

1.4.4 Keuze ondersteunende bias – Choice-support bias

1.4.5 Selectieve perceptie – selective perception

1.4.6 Waarnemer-Expectatie effect – Observer-expectancy effect

1.4.7 Experimentator Bias – Experimenter’s Bias

1.4.8 Waarnemer effect – Observer bias

1.4.9 Verwachtingen effect – Expectation Bias

1.4.10 Struisvogel Effect – Ostrich effect

1.4.11 Subjectieve Validatie – Subjective validation

1.4.12 Voortgezet Invloedseffect – Continued influence effect

1.4.13 Semmelweis Reflex

1.5 We merken gemakkelijker gebreken bij anderen op dan dat we stromingen bij onszelf opmerken. 3 biases:

1.5.1 Vooringenomen Blinde Vlek – Bias blind spot

1.5.2 Naïef Cynisme – Naïve Cynism

1.5.3 Naïef Realisme – Naïve Realism

Categorie 2. Gebrek aan betekenis

Voor een volledige beschrijving lees je het artikel: Cognitive biases van Gebrek aan betekenis

2.1 We hebben de neiging verhalen en patronen te vinden, zelfs als we naar schaarse gegevens kijken. 13 biases

2.1.1 Confabulatie – Confubulation:

2.1.2 Clustering Illusie – Clustering illusion

2.1.3 Ongevoeligheid voor steekproefgrootte – Intensitivity to sample size

2.1.4 Veronachtzaming van waarschijnlijkheid – Neglect of probability

2.1.5 Anekdotische drogreden – Anecdotal fallacy

2.1.6 Illusie van geldigheid – Illusion of validity

2.1.7 Premisse – Masked man fallacy

2.1.8 Recentheid illusie – Recency Illusion

2.1.9 Gokkersfout – Gamblers fallacy

2.1.10 Warme Hand denkfout – Hot Hand Fallacy

2.1.11 Illusoire Correlatie – Illusory correlation

2.1.12 Pareidolie – Pareidolia

2.1.13 Antropomorfisme – Anthropomorphism

2.2 Wij vullen karakters in op basis van stereotypen, algemeenheden en voorgeschiedenis. 12 biases

2.2.1 Groepsattributie fout – Group attribution error

2.2.2 Uiteindelijke Attributiefout – Ultimate attribution error:

2.2.3 Stereotypering – Stereotyping

2.2.4 Essentialisme – Essentialism

2.2.5 Functionele Vastheid – Functional fixedness

2.2.6 Moreel Geloofwaardigheidseffect – Moral credential effect:

2.2.7 Just-World Hypothese – Just-world hypothesis

2.2.8 Argument van de drogreden – Argument from fallacy

2.2.9 Autoriteitvooringenomenheid – Authority bias

2.2.10 Automatiseringsvooringenomenheid – Automation bias

2.2.11 Groepsdenken – Bandwagon Effect

2.2.12 Placebo Effect

2.3 We stellen ons dingen en mensen die we kennen of die ons dierbaar zijn voor als beter. 9 biases

2.3.1 Halo-effect

2.3.2 Vooringenomenheid binnen de groep – In-group bias

2.3.3 Niet hier uitgevonden of bedacht – Not invented here:

2.3.4 Interracial effect – Cross-Race Effect

2.3.5 Groepsaantrekkelijkheidseffect – Cheerleader Effect

2.3.6 Bekende Route Effect – Well-traveled road effect

2.3.7 Groepshomogeniteit vooroordeel – Out-Group Homogeneity Bias (Effect)

2.3.8 Reactieve devaluatie – Reactive devaluation

2.3.9 Positiviteitseffect – Positivity effect

2.4 We vereenvoudigen waarschijnlijkheden en getallen om er gemakkelijker over te kunnen denken. 9 biases

2.4.1 Mentaal boekhouden – Mental Accounting

2.4.2 Normaliteitsvooroordeel – Normalcy Bias

2.4.3 Magisch getal – Magic number Seven plus or minus 2

2.4.4 De wet van Murphy – Murphy’s Law

2.4.5 Subadditiviteitseffect – Subadditivity effect

2.4.6 Overlevingsvooroordeel – Survivorship bias

2.4.7 Nul-som vooroordeel – Zero sum bias

2.4.8 Denominatie-effect – Denomination Effect

2.4.9 Beroep op waarschijnlijkheidsfout – Appeal to probability fallacy

2.5 Wij denken dat we weten wat andere mensen denken. 6 biases

2.5.1 Vloek van Kennis – Course of knowledge

2.5.2 Illusie van Transparantie – Illusion of transparency

2.5.3 Spotlight Effect

2.5.4 Illusie van extern agentschap – illusion of external agency

2.5.5 Illusie van Asymmetrisch Inzicht – Illusion of asymmetric insight

2.5.6 Extrinsieke Incentive bias – Extrinsic Incentive Error (Vooroordeel)

2.6 We projecteren onze huidige denkwijze en veronderstellingen op het verleden en de toekomst. 14 biases

2.6.1 Wist-ik-toch-allang effect – Hindsight Bias

2.6.2 Uitkomst vooroordeel – Outcome Bias

2.6.3 Moreel geluk – Moral luck

2.6.4 Declinisme – Declinism

2.6.5 Telescopisch effect – Telescoping effect

2.6.6 Rose Retrospectie – Rosy retrospection

2.6.7 Impact Bias

2.6.8 Pessimisme Vooroordeel – Pessimism bias

2.6.9 Planningsfout – Planning Fallacy

2.6.10 Tijdbesparende vooringenomenheid – Time saving bias

2.6.11 Pro-innovatie Vooringenomenheid – Pro innovation bias

2.6.12 Projectie Vooringenomenheid – Projection bias

2.6.13 Terughoudendheid bias – Restraint bias

2.6.14 Zelfconsistentie bias – Self consistency bias

3. De noodzaak om snel te handelen

Voor een volledige beschrijving lees je het artikel: Cognitive biases van De noodzaak om snel te handelen.

3.1 Om te handelen moeten we erop vertrouwen dat we een impact kunnen hebben en het gevoel hebben dat wat we doen belangrijk is. 21 biases

3.1.1 Over-vertrouwen effect – Overconfidence effect

3.1.2 Sociale Wenselijkheid Vooringenomenheid – Social desirability bias

3.1.3 Derde-persoonseffect – Third-person effect

3.1.4 Valse consensus effect – False consensus effect

3.1.5 Hard-Makkelijk Effect – Hard Easy effect

3.1.6. Lake Wobegon Effect

3.1.7 Dunning-Kruger Effect

3.1.8 Egocentrische Neiging – Ego centric bias

3.1.10 Forer Effect

3.1.11 Barnum-effect

3.1.12 Eigenbelang Vooringenomenheid – Self-serving bias

3.1.13 Acteur-waarnemer Vooringenomenheid – Actor-observer bias

3.1.14 Illusie van controle – Illusion of control

3.1.15 Illusoire superioriteit – Illusory superiority

3.1.16 Fundamentele Attributionele Fout – Fundamental attribution error

3.1.17 Defensieve Attributie Hypothese – Defensive attribution Hypothese

3.1.18 Kenmerken bias – Trait ascription Bias

3.1.19 Inspanningsrechtvaardiging – Effort justification

3.1.20 Risico Compensatie – Risk compensation

3.1.21 Peltzman Effect

3.2 Om geconcentreerd te blijven, geven we de voorkeur aan het directe, herkenbare dingen in al aanwezige vormen. 3 biases.

3.2.1 Hyperbolisch verdisconteren – Hyperbolic discounting

3.2.2 Beroep op nieuwigheid – Appeal to novelty

3.2.3 Identificeerbaar Slachtoffer Effect – Identifiable victim effect

3.3 Om dingen gedaan te krijgen, hebben we de neiging om dingen waar we tijd en energie in hebben gestoken af te maken. 13 biases

3.3.1  Gedane kosten bias – Sunk Cost Fallacy

3.3.2 Irrationele Escalatie – Irrational escalation

3.3.3 Escalatie van Verbintenis – Escalation of commitment

3.3.4 Generatie Effect – Generation efect

3.3.5 Verliesaversie – Loss Aversion

3.3.6 IKEA Effect

3.3.8 Nul Risico Vooroordeel – Zero-risk bias

3.3.9 Dispositie-effect – Disposition effect

3.3.10 Pseudo-zekerheidseffect – Pseudocertainty effect

3.3.11 Verwerkings Moeilijkheid Effect – Processing difficulty effect

3.3.12  Afstotingsaversie – Endowment Effect

3.3.13 Backfire Effect:

3.4 Wij willen fouten vermijden, daarom streven wij naar behoud van autonomie en groepsstatus en vermijden wij onomkeerbare beslissingen – 6 biases

3.4.1 Systeem Rechtvaardiging: System justification

3.4.2 Omgekeerde Psychologie – Reverse psychology

3.4.3 Reactantie – Reactance

3.4.4 Decoy-effect (Asymmetrisch Dominantie Effect)

3.4.5 Sociale Vergelijkings Vooringenomenheid: Social comparison bias

3.4.6 Status Quo Bias

3.5 We verkiezen eenvoudig ogende opties en volledige informatie boven complexe, dubbelzinnige opties -10 biases

3.5.1 Ambiguïteitsbias – Ambiguity bias

3.5.2 Informatievooringenomenheid – Information bias

3.5.3 Overtuigingsvooroordeel – Belief bias

3.5.4 Rijm als Rede Effect – Rhyme as reason effect

3.5.5 Het fietsenhok effect – Bike-Shedding Effect

3.5.6 Wet van Parkinson van Trivialiteit – Law of Triviality

3.5.7 Delmore Effect

3.5.8 Conjunctie fout – Conjunction Fallacy

3.5.9 Occam’s Razor

3.5.10 Minder is beter effect – Less Is Better Effect

4. Wat moet onthouden worden?

Voor een volledige beschrijving lees je het artikel: Cognitive biases van Wat moet onthouden worden?

4.1    We bewerken en versterken sommige herinneringen achteraf – 6 biases

4.1.1 Misattributie van geheugen – Misattribution of memory

4.1.2 Bronverwarring – Source confusion

4.1.3 Cryptomnesia

4.1.4 Valse herinnering – False memory

4.1.5 Suggestibiliteit – Suggestibility

4.1.6 Gespreid leren – Spacing Effect

4.2    Wij gooien bijzonderheden weg om algemeenheden te vormen. – 6 biases

4.2.1 Impliciete associaties – Implicit associations

4.2.2 Impliciete Stereotypen – implicit stereotyping

4.2.3 Stereotypen -Stereotypical bias

4.2.4 Vooringenomen mening – Prejudice

4.2.5 Negativiteit bias – Negativity bias

4.2.6 Fading Affect Bias

4.3 We herleiden gebeurtenissen en brengen dit terug tot hun belangrijkste elementen. – 13 biases

4.3.1 Piek-eind regel – Peak-end rule

4.3.2 Nivellering en Verscherping – Leveling and sharpening

4.3.3 Misinformatie Effect – Misinformation effect

4.3.4 Seriële-positie-effect – Serial-Position Effect – Serial Recall Effect

4.3.5 Lijstlengte Effect – List-length effect

4.3.6 Duration effect

4.3.7 Modaliteit Effect – Modality effect

4.3.8 Geheugenremming – Memory inhibition

4.3.9 Primacy-effect

4.3.10 Recency Effect

4.3.11 Part-List Cueing effect

4.3.12 Seriële positie-effect – Serial position effect

4.3.13 Achtervoegsel effect – Suffix Effect

4.4 We slaan gebeurtenissen verschillend op, afhankelijk van hoe ze  werden ervaren – 6 biases

4.4.1 Niveaus van verwerkingseffect – Levels of processing effect

4.1.2 Mentale afwezigheid – Absent-Mindedness

4.1.3 Testeffect – Testing effect

4.1.4 Verminderende herinnering effect – Next-In-Line Effect

4.1.5 Google Effect

4.1.6 Op het puntje van mijn tong fenomeen – Tip of the tonque phenomenon

Samenvatting

Bovenstaande 180+ biases in één overzicht helpen je om snel naar een specifieke bias te zoeken, hieronder staat nogmaals de verwijzing naar de artikelen met een beschrijving:

• Het basis artikel: Wat is cognitive bias?
• 42 biases: Cognitive Biases van Teveel informatie
• 63 biases: Cognitive biases van Gebrek aan betekenis
• 47 biases: Cognitive biases van De noodzaak om snel te handelen
• 31 biases: Cognitive biases van Wat moet onthouden worden?

Eveneens interessant is het artikel: Wat is de cognitive load theorie?

Na het beschrijven van 180+ biases is de behoefte om nieuwe toe te voegen op dit moment niet zo groot. In een later stadium zullen toevoegingen wellicht plaatsvinden.